Το αληθινό πρόσωπο των απελευθερωτών της Ράκκα.

Jean-Pierre Filiu*, le Monde (Γαλλία)

Κατά κύριο λόγο Κούρδοι και αριστεριστές, οι μελλοντικοί «απελευθερωτές» της Ράκκα είναι ξένοι προς αυτή την πόλη, το πληθυσμό της και το πολιτισμό της.

Πολιτοφυλακές κατά κύριο λόγο κουρδικές, εκπαιδευμένες από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αναλάβουν τον έλεγχο της Ράκκα, δίνουν συλλογικό όρκο, στις 17 Ιουνίου 2017.

Οι Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDS) αποτελούν την αιχμή του δόρατος της επίθεσης η οποία ξεκίνησε νωρίτερα αυτό το μήνα κατά της Ράκκα, της συριακής πόλης όπου το Ντάες διακήρυξε τον Απρίλιο του 2013 το «ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε» του. Αυτές οι SDS απολαμβάνουν μια πολύπλευρη υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες σε όρους αεροπορικής υποστήριξης (αεροπλάνα και ελικόπτερα μάχης), πολεμικού εξοπλισμού και «συμβούλων», στην ουσία εκατοντάδες αμερικανικές ειδικές δυνάμεις που έχουν αναπτυχθεί στα πλευρά τους. 

Το Πεντάγωνο ανακοίνωσε καταρχάς ότι η μάχη για τη Ράκκα θα είναι «μακρά και δύσκολη» . 

Αλλά η κύρια υποθήκη που βαραίνει αυτή την επιχείρηση πηγάζει από το βαθύ ξένο χαρακτήρα των SDS προς τη Ράκκα.

Ελάχιστα «δημοκρατικοί» SDS

Οι SDS, παρά το ακρωνύμιο που έξυπνα επέλεξαν, αποδεικνύονται ελάχιστα «δημοκρατικοί».

Η σπονδυλική στήλη τους ήταν και είναι το συριακό παρακλάδι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), οι αυτονομιστές αντάρτες στη Τουρκία, της οποίας η στρατιωτική ηγεσία εδρεύει στα βουνά του βόρειου Ιράκ. Κρατούμενος με ένα σιδερένιο χέρι από τον Cemil Bayik, ο στρατιωτικός μηχανισμός του ΡΚΚ εντάθηκε στην αλυσίδα διοίκησης σε έναν εξαρτημένο μηχανισμό ο οποίος έκανε στη Συρία τις Λαϊκές Μονάδες Προστασίας (YPG) τη προσδιοριστική συνιστώσα των SDS.

Οι YPG και το Δημοκρατικό Κόμμα της Ενότητας (PYD) μπόρεσαν και έβαλαν πόδι στη Συρία μετά το καλοκαίρι του 2012, όταν ο Μπασάρ αλ-Άσαντ επέτρεψε την επιστροφή χιλιάδων ανταρτών του ΡΚΚ. Γεννήθηκε μια μορφή συνδιαχείρισης των περιοχών που αποσύρθηκαν με αυτό τον τρόπο από την συριακή επανάσταση, και το PKK/PYD άρχισε την εφαρμογή ενός σχεδίου «δημοκρατικής  αυτονομίας» στη Ροζάβα (ή Δυτικό Κουρδιστάν), ενώ αποδεχόταν τη διακριτική παραμονή των διαφόρων συναφών υπηρεσιών του Άσαντ. Η συνεργασία μεταξύ του ΡΚΚ και της συριακής δικτατορίας είχε τις στιγμές κρίσης της, αλλά η συμβολή των YPG για τη κυβερνητική πολιορκία των γειτονιών που ελέγχονταν από την εξέγερση στο ανατολικό Χαλέπι ήταν καθοριστική για την ανακατάληψη τους από το καθεστώς Άσαντ το φθινόπωρο του 2016.

Γνώρισα τον περασμένο Απρίλιο στο ιρακινό Κουρδιστάν έναν αξιωματούχο του PKK/PYD για την περιοχή της Αφρίν, στα βορειοδυτικά του Χαλεπίου. Ο ίδιος μου παρέδωσε περήφανα τη γαλλική έκδοση του «κοινωνικού Συμβολαίου», που υποτίθεται κατευθύνει τη διοίκηση της Ροζάβας. Πολλοί Δυτικοί προοδευτικοί είδαν σε τέτοιο κείμενο την εμφάνιση ενός «τρίτου δρόμου» μεταξύ των δικτατοριών και των ισλαμιστών στη Μέση Ανατολή. Πιθανώς να διαβάσαν υπερβολικά γρήγορα το άρθρο 15 αυτού του Χάρτη, το οποίο δίνει το μονοπώλιο της άμυνας στους YPG και το μονοπώλιο της Εσωτερικής Ασφάλειας στους Asayich του ΡΚΚ. Θα υπενθυμίσουμε ότι ο γενικός όρος Asayish ή Asayiş αναφέρεται στις δυνάμεις «ασφάλειας» των διαφόρων κουρδικών κομμάτων. Οι Asayich είναι παντού ένα όργανο καταπίεσης της κουρδικής κοινωνίας των πολιτών στο όνομα της κυρίαρχης τοπικής πολιτοφυλακής. 
Το PKK διεκδίκησε έτσι όλες τις εξουσίες για να καταπνίξει μέσω των YPG και των Asayich κάθε αντιφρονούσα φωνή στη «Ροζάβα» υπό τον έλεγχό του στη Συρία.

Οι SDF, περισσότερο Κουρδικές  παρά «Συριακές»

Οι SDF, καθώς αναπτύσσονται έξω από τις περιοχές της Συρίας με κουρδική πλειοψηφία, επιδίωξαν να επεκτείνουν τη βάση τους σε αραβικές πολιτοφυλακές  τις οποίες ενθάρρυναν οι ΗΠΑ να ενταχθούν με πρωτοφανή υποστήριξη. Αλλά η δομή της διοίκησης δεν ξέφυγε ποτέ από το ΡΚΚ , του οποίου η πυραμιδική οργάνωση προσέλκυσε τα διάφορα επιτελεία, κουρασμένα από τη σύγχυση των πολιτοφυλακών που επικρατεί στη Συρία. Η Ουάσιγκτον αψήφησε την οργή της Άγκυρας σε αυτό το θέμα και ανέχθηκε ακόμα και τη συνέχιση της σχέσης μεταξύ των ρωσικών δυνάμεων και των YPG/SDF στην περιοχή της Αφρίν.

Είναι ο αυτοαποκαλούμενος «Συνταγματάρχης» Ταλάλ Σίλο που εξασφαλίζει άψογα την επικοινωνία των SDF. Πίσω από τη γυαλισμένη πρόσοψη, οι πιο έμπειροι δημοσιογράφοι ακούν τις μαχήτριες να ονομάζουν η μία την άλλη με τα παρατσούκλια «Ρόζα Λούξεμπουργκ» ή «Κλάρα Τσέτκιν». Αυτή η ταύτιση με γερμανικές εικόνες του περασμένου αιώνα μπορεί να οδηγήσει κάποιους σε νοσταλγία, αλλά αποκαλύπτει τη σκληρή διαφορά με την ανθρώπινη πραγματικότητα της Ράκκα και της περιοχής της, που χαρακτηρίζεται από βαθύ κοινωνικό συντηρητισμό. Και ακόμα κι αν το PKK/PYD υποστηρίζει με θράσος ότι αντιπροσωπεύει όλους τους Κούρδους, ο ισχυρισμός αυτός διαψεύστηκε στην ίδια τη Ράκκα από την Νισάν Ιμπραήμ, μια ακτιβίστρια κουρδικής καταγωγής, της οποίας το Ντάες ανακοίνωσε τον αποκεφαλισμό της τον Ιανουάριο 2016 και για την οποία η Χάλα Κοντμάνι αφιερώσε ένα φανταστικό βιβλίο-μαρτυρία .

Για τους Κούρδους μαχητές, οι οποίοι αποτελούν σύμφωνα με το Spiegel το 90% των δυνάμεων που επιχειρούν στη Ράκκα, αποκλείεται να μην καρπωθούν τη μελλοντική νίκη τους. Τα προηγούμενα του Ταλ Αμπιάντ και της Ιεράπολης της Συρίας, που κατέλειψαν οι YPG/SDF από το Ντάες , αντίστοιχα τον Ιούλιο 2015, και τον Αύγουστο 2016, είναι αποκαλυπτικά: το PKK/PYD εγκατάστησε μέσα σε λίγες εβδομάδες μια μεθοδική κυριαρχία στις «απελευθερωμένες» πόλεις, μη διστάζοντας να περιθωριοποιήσουν και μετά να κυνηγούν τις αραβικές δυνάμεις που το είχαν βοηθήσει σε αυτές τις μάχες. 
Οι ατυχείς πολίτες της Ράκκα, ήδη μπλοκαρισμένοι μεταξύ της τυραννίας του Ντάες και των βομβαρδισμών του Συνασπισμού, απειλούνται τώρα να πέσουν κάτω από τον έλεγχο «απελευθερωτών» οι οποίοι ουσιαστικά είναι ξένοι προς την πόλη. 
Ένα τέτοιο σενάριο δεν μπορεί προφανώς παρά μόνο να διευκολύνει την ανασύσταση τζιχαντιστικών θυλάκων στα νότια της Ράκκα, και κατά μήκος της κοιλάδας του Ευφράτη. 

Ίσως να μην είναι πολύ αργά για αποφευχθεί η «απελευθέρωση» της Ράκκα να μετατρέπεται σε ένα νέο εφιάλτη για τους κατοίκους της. Και μια απατηλή νίκη για το Συνασπισμό κατά του Ντάες.

*Ο Jean-Pierre Filiu είναι καθηγητής πανεπιστημίου στην ιστορία της σύγχρονης Μέσης Ανατολής στο πανεπιστήμιο Sciences Po (Paris). Ήταν επίσης καθηγητής προσκεκλημένος στα πανεπιστήμια της Κολούμπια ( Νέα Υόρκη) και του Georgetown ( Ουάσιγκτον). Οι εργασίες του για το μουσουλμανικό κόσμο έχουν διαδοθεί σε μια δωδεκάδα γλωσσών

lemonde.gr