Τουρκία και ΝΑΤΟ: Από ένας γάμος με αγάπη, ένας γάμος με μίσος

Του Burak Bekdil

Μετάφραση: Στέργιος Σεβαστιάν

 Το αυτοεπιβαλλόμενο παιχνίδι της Pollyanna της Δύσης στην Τουρκία πριν από μια δεκαετία, φαινόταν παραπλανητικό για τους περισσότερους Τούρκους, οι οποίοι γνώριζαν την αληθινή φύση του Ισλαμιστή πολιτικού, που εμφανιζόταν ως δημοκράτης υπέρ των μεταρρυθμίσεων, υπέρ της Δύσης. Σύμφωνα με τους δυτικούς ηγέτες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα εδραίωνε το δημοκρατικό σύστημα στην Τουρκία, θα έφερνε τη χώρα πιο κοντά στους δυτικούς συμμάχους της και θα κέρδιζε ακόμη μια ιστορική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία του Ερντογάν θα αποτελούσε μια τέλεια γέφυρα μεταξύ του δυτικού και του ισλαμικού πολιτισμού, αποτελώντας έτσι ένα πρότυπο για τα λιγότερο δημοκρατικά μουσουλμανικά έθνη.
Μια δεκαετία αργότερα, η αγάπη έχει μετατραπεί σε πικρά συναισθήματα, αλλά η Pollyanna είναι ακόμα εκεί έξω, όλο χαμόγελα. Σύμφωνα με τα λόγια του Fabrizio F. Luciolli, προέδρου της Οργάνωσης της Συνθήκης του Ατλαντικού: «Πρίν από εξήντα πέντε χρόνια, μια αμοιβαία δέσμευση έδενε την Τουρκία και το ΝΑΤΟ, η οποία δύσκολα μπορούσε να διαλυθεί από ενδεχόμενα συμφέροντα ή τριβές ή να αντικατασταθεί από νέες στρατηγικές κατευθύνσεις. Στο διάλογό του με την Τουρκία, το ΝΑΤΟ αποκαλύπτει και πάλι τον μοναδικό του ρόλο ως διατλαντικό φόρουμ για πολιτικές διαβουλεύσεις σε θέματα ασφάλειας».

Η αισιοδοξία για την Τουρκία δεν είναι ένα νέο φαινόμενο στη Δύση. Είναι συναρπαστικό ότι βρίσκει ακόμα «αγοραστές» στην αγορά ιδεών.

Ένας απατηλός σύμμαχος

Η Τουρκία δεν έφτασε εδώ που βρίσκεται σήμερα μέσα σε μια νύχτα.

Τον Απρίλιο του 2009, η Τουρκία και η Συρία πραγματοποίησαν κοινή στρατιωτική άσκηση - την πρώτη του είδους μεταξύ ενός μέλους του ΝΑΤΟ και ενός φιλορωσικού κράτους. Το Σεπτέμβριο του 2010, τουρκικά και κινεζικά αεροσκάφη πραγματοποίησαν κοινές ασκήσεις στον τουρκικό εναέριο χώρο. Και αυτή ήταν η πρώτη φορά για μια αεροπορική δύναμη του ΝΑΤΟ. Το 2011, προτού παρέχει τελικά στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ υλικοτεχνική υποστήριξη για την εκστρατεία κατά του Καντάφι, ο τότε πρωθυπουργός Erdoğan ρώτησε με θλίψη: "Τι δουλειά μπορεί να έχει το ΝΑΤΟ στη Λιβύη;"

Το 2012, η ​​Τουρκία προσχώρησε στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) ως εταίρος διαλόγου. (Άλλοι εταίροι του διαλόγου ήταν η Λευκορωσία και η Σρι Λάνκα, το Αφγανιστάν, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράν και η Μογγολία συμμετέχουν ως παρατηρητές.) Έκτοτε, ο Ερντογάν δήλωσε επανειλημμένα ότι η Άγκυρα θα εγκαταλείψει την προσπάθειά της να προσχωρήσει στην ΕΕ, εάν της προσφερθεί πλήρης ένταξη στην SCO. Το 2013, η Τουρκία ανακοίνωσε την επιλογή μιας κινεζικής εταιρείας για την κατασκευή του πρώτου αντιαεροπορικού και αντιπυραυλικού αμυντικού συστήματος μεγάλης εμβέλειας, διαβεβαιώνοντας τους δυτικούς συμμάχους της ότι η τοπική τεχνολογία θα καταστήσει το κινεζικό σύστημα διαλειτουργικό με αυτά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, που αναπτύσσονται στο τουρκικά έδαφος. (Η σύμβαση τελικά ακυρώθηκε.)

Αρχίζοντας από το 2015, η Τουρκία υπέπεσε υπό τη διεθνή υποψία για συστηματική συνεργασία με  διάφορες ομάδες τζιχαντιστών στη Συρία, συμπεριλαμβανομένου, όπως υποστηρίζεται, του ISIS. Η υποστήριξη αυτή αντανακλούσε την ξεχωριστή προσέγγιση της Άγκυρας στο θέατρο της Συρίας: ενώ ο πρωταρχικός στόχος της Δύσης ήταν να καταπολεμήσει το ISIS, ο Ερντογάν προσπαθούσε να ανατρέψει τον Σύριο Αλαουίτη πρόεδρο Μπασάρ Ασάντ και να εγκαταστήσει έναν σουνιτικό, υπέρ της Τουρκίας ισλαμιστικό καθεστώς στη θέση του.

Τον Δεκέμβριο του 2017, η Άγκυρα ανακοίνωσε επίσημα ότι θα αποκτήσει δύο ρωσικά συστήματα πυραύλων S-400, καθιστώμενη το πρώτο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ που θα λειτουργούσε τέτοια συστήματα. Βεβαίως, η Τουρκία συζητά επίσης με την Eurosam, μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία για την ανάπτυξη και τη συμπαραγωγή ενός παρόμοιου συστήματος για τη μελλοντική της αντιαεροπορική αρχιτεκτονική. Αλλά αυτό δεν προσφέρει καμία ανακούφιση στις δυτικές πρωτεύουσες, όπου οι πολιτικοί αναρωτιούνται τώρα, μεταξύ άλλων, πως ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ θα λειτουργήσει ταυτόχρονα ένα ρωσικής κατασκευής σύστημα αεροπορικής άμυνας και τα αμερικανικά μαχητικά F-35.

Η Τουρκία, ένας εταίρος στην κοινοπραξία του Joint Strike Fighter, που κατασκευάζει το F-35, παρήγγειλε μια παρτίδα 116 αεριωθούμενων αεροσκαφών. Ωστόσο, οι αυξανόμενες σχέσεις της με τη Μόσχα και η πρόσφατη στρατιωτική της εκστρατεία στη Συρία αύξησαν τις εκκλήσεις για μποϊκοτάζ των F-35. Δεν είναι μυστικό ότι η Ουάσιγκτον εξετάζει αυτή την επιλογή, σε μια εποχή που ο Ερντογάν απειλεί να επεκτείνει τη στρατιωτική του εκστρατεία στη Συρία σε περιοχές (όπως η Manbij και ανατολικά του Ευφράτη) όπου τα αμερικανικά στρατεύματα συνεργάζονται με τις κουρδικές πολιτοφυλακές, τις οποίες η Τουρκία θεωρεί ως τρομοκρατικές και «νόμιμους» στόχους. Αυτό δεν είναι το τυπικό πολεμικό σενάριο που ο πρώτος και ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός του ΝΑΤΟ οραματίζεται.

Ένα θλιβερό μέλλον

Έπειτα, υπάρχει και το πρόβλημα της συναντίληψης. Οι θεμελιώδεις αξίες του ΝΑΤΟ, όπως η διαφύλαξη της ελευθερίας και των αρχών της φιλελεύθερης δημοκρατίας, των ατομικών ελευθεριών και του κράτους δικαίου, είναι σπάνια αγαθά στη σημερινή Τουρκία.

Τον Ιανουάριο του 2018, η ετήσια έκθεση Freedom in the World, η οποία καταρτίστηκε από την αμερικανική ΜΚΟ Freedom House, ταξινόμησε την Τουρκία ως "όχι ελεύθερη" για πρώτη φορά από την έναρξη των εκθέσεων το 1999. Η χώρα είχε χάσει την ιδιότητά της ως "εν μέρει ελεύθερη", λόγω της διακύμανσης των πολιτικών και των αστικών δικαιωμάτων, σημείωσε η Freedom House.

Επίσης, τον Ιανουάριο, η Παγκόσμια Έκθεση Δικαιοσύνης, ένας ανεξάρτητος οργανισμός που επιδιώκει να προωθήσει το κράτος δικαίου σε όλο τον κόσμο, δήλωσε ότι η Τουρκία έπεσε στην 101η θέση από 113 χώρες στον Δείκτη του 2017-18 για το κράτος δικαίου.

Το μέλλον μπορεί να είναι ακόμα πιο θλιβερό. Σε μια περίοδο αύξησης της ξενοφοβίας και των αντιδυτικών συναισθημάτων στην Τουρκία, η εκστρατεία του Ερντογάν για τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2019 θα στοχεύσει αναμφισβήτητα στις «κακές δυνάμεις της Δύσης», προσθέτοντας στην τουρκική ψυχική απομόνωση (δηλαδή την αντι-ΝΑΤΟική).

Η μαχητικότητα του Ερντογάν πιθανότατα θα κτυπήσει μια υποσυνείδητη χορδή των ψηφοφόρων του. Σύμφωνα με έρευνα του Δεκεμβρίου του 2017 από την τουρκική δημοσκοπική εταιρεία Optimar, το 71,9% των Τούρκων είναι «κατά των ΗΠΑ» ενώ το 22,7% «εν μέρει εναντίον των ΗΠΑ». Σε αντίθεση με την έγκριση από το 62,1% των στενότερων σχέσεων με τη Ρωσία.

Μια έρευνα σε 393 Τούρκους επιχειρηματίες έχει επίσης βρει το 66 τοις εκατό από αυτούς να έχει αρνητική γνώμη για τις ΗΠΑ. ενώ μια έρευνα του Πανεπιστημίου Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη (τον Δεκέμβριο του 2017) έκανε το αντιαμερικανικό συναίσθημα ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός, διαπιστώνοντας ότι το 64,3% των ερωτηθέντων θεωρούσε τις ΗΠΑ ως την κορυφαία απειλή για την ασφάλεια στην Τουρκία.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο εταίρο από τον Ερντογάν στις προσπάθειές του να διαιρέσει και να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ.

https://besacenter.org/perspectives-papers/turkey-nato-hateful-marriage/