Η Γεωγραφία είναι ανίκητη

Τα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής κατέστησαν αναπόφευκτη την αμερικανική επιλογή μιας σκληρότερης γραμμής απέναντι στον Ερντογαν. Η συνέχεια θα επηρεάσει και τη χώρα μας.

 Στέργιος Σεβαστιάν

Η κυβέρνηση Trump, αξιολογώντας τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, συνεκτιμώντας βεβαίως πάντα το δίπολο ισχύος με τη Ρωσία, απεφάσισε να “τραβήξει το αυτί” του Ερντογάν με την απαγόρευση έκδοσης βίζας. Υπήρχαν ήδη αναλύσεις, που έκαναν λόγο για την επιλογή μιας σκληρότερης γραμμής απέναντι στην αποστασιοποίηση της Τουρκίας από το δυτικό στρατόπεδο. Οι σκακιστικές κινήσεις του Πούτιν στην περιοχή, επέβαλλαν στους αμερικανούς την ανάληψη δράσης, και μάλιστα λίγες μόνο ημέρες μετά την “εγκάρδια” συνάντηση των “φίλων” Ντόναλντ και Ταγίπ. Η γεωγραφία άλλωστε, είναι ανίκητη.

Η Τουρκία, ως χώρος, αποτελεί σημαντικότατο κρίκο στον δακτύλιο ανάσχεσης της Ρωσίας. Σύμφωνα με τη θεωρία των Mackinder, Spykman περί Heartland και Rimland, Ελλάδα και Τουρκία αποτελούν μέρος της Rimland, της περιοχής δηλαδή που περιχαρακώνει την χώρα που κατέχει την Heartland, δηλαδή την Ρωσία. Ο Spykman θεωρεί - και η διεθνής πρακτική συνηγορεί - οτι η κάθοδος της Ηπειρωτικής Δυνάμεως - Ρωσία - στις θερμές θάλασσες - Μεσόγειος - θα την καθιστούσε παγκόσμιο ηγέτη.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός της ταυτόχρονης ένταξης Ελλάδος και Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, το 1952. Η κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, συμπαρέσυρε σε μεγάλο βαθμό και την γεωπολιτική αξία της χώρας μας. Αντιθέτως, μετά το πρώτο σοκ, παρέμεινε αμετάβλητη - εάν δεν ενισχύθηκε - αυτή της Τουρκίας, λόγω της γειτνίασής της με περιοχές κρίσιμες για την αμερικανική, την ισραηλινή, αλλά και την παγκόσμια ασφάλεια. Η ανάκαμψη της ρωσικής ισχύος, επανέδωσε στην Τουρκία τον ρόλο του δυτικού αναχώματος στην ρωσική επέκταση.

Από τα ανωτέρω, γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του γεωστρατηγικού “εγκλήματος” του Ερντογάν, όταν εστράφη προς Μόσχα. Όταν μάλιστα συνδυάστηκε με μία τουρκική προσέγγιση με το Ιράν, την Κίνα, αλλά ακόμα και την Βενεζουέλα του Μαδούρο (!), οι επιλογές του State Department έμοιαζαν να ελαχιστοποιούνται. Στην εξίσωση θα πρέπει να προσθέσουμε και το Ισραήλ, το οποίο πλήττεται πολλαπλώς από την τουρκική πολιτική. Οι ισραηλινοί μοιάζουν με τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της ίδρυσης ενός κουρδικού κράτους, καθώς αυτό θα αποτελέσει μιά εξαιρετική γεωπολιτική σφήνα ανάμεσα στην Τεχεράνη και τους ευνούμενούς της της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, αλλά και την γενικότερη προσπάθεια προβολής της ιρανικής ισχύος στην Μεσόγειο.

Σημαντικό παράγοντα απετέλεσε και η εργαλειοποίηση του προσφυγικού από την Άγκυρα, κάτι που την έφερε σε ρήξη με το Βερολίνο και την Ευρωπαική Ένωση. Τα τρομοκρατικά κτυπήματα που συνετάραξαν την Ευρώπη συνδέθηκαν - και δικαίως - με την διαχείριση των μεταναστών απο την Τουρκία, άλλα και με τις υψηλόβαθμες τουρκικές επαφές, που έφθαναν έως του σημείου της υποστήριξης, με το Daesh.

Και τώρα, τι μέλλει γενέσθαι;

Πιθανότατα ο Ερντογάν χρησιμοποίησε την ρωσική προσέγγιση ως μοχλό πίεσης προς την Ουάσιγκτον, επιδιώκωντας να αποφύγει “το πικρόν ποτήριον”, δηλάδή την κουρδική ανεξαρτησία στα ανατολικά και τα νότια σύνορά του, κάτι που θα συμπαρασύρει και τους Κούρδους της Τουρκίας. Βλέποντας την αγαστή συνέργασία ΗΠΑ-Κούρδων στην Συρία, την συμμετοχή αμερικανικών εταιριών-κολοσσών (και όχι οποωνδήποτε, της Exxon Mobil του Rex Tillerson) στην κυπριακή ΑΟΖ, ο τούρκος πρόεδρος “‘έπαιξε χοντρά” στρεφόμενος στον Πούτιν, γνωρίζοντας οτι ένας πιθανός ακρωτηριασμός της Τουρκίας υπέρ των Κούρδων, θα σήμαινε και το πολιτικό του τέλος. Επομένως ο γεωπολιτικός αυτός εκβιασμός της Δύσης έμοιαζε μονόδρομος.

Το οτι εδώ έχουμε να κάνουμε καθαρά με ανατολίτικο παζάρι, το γνωρίζει και ο Πούτιν. Ο ρώσος πρόεδρος φρόντισε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη του από αυτή την βραχυχρόνια προσέγγιση, δυυσκολεύοντας τη ζωή των αμερικανών στη Συρία. Η “συμφωνία” για τους S-400 χρησιμοποιήθηκε και από τις δύο πλευρές για ίδια οφέλη. Οι πηχιαίες ανακοινώσεις για κάθε στάδιο της σύμβασης, ασυνήθιστες σε παρόμοιες περιπτώσεις, κατεδείκνυαν οτι το μόνο επιδιωκώμενο ήταν η επικοινωνιακή αξιοποίησης της.

Επομένως, στην περίπτωση του λογικού Ερντογάν, για να επιστρέψει στο δυτικό “μαντρί”, θα ζητήσει ανταλλάγματα ανάλογα της στρατηγικής μετατόπισης που υποτίθεται οτι επιχείρησε. Αφού καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός της αμερικανοτουρκικής αντιπαράθεσης και πάρουν και οι δύο πλευρές αυτό που θέλουν σε εσωτερικό επικοινωνιακό επίπεδο - ιδίως η τουρκική πλευρά - θα καταλήξουν, με την συναίνεση της Άγκυρας, σε μία λύση που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. Πιθανότατα θα δωθούν αμερικανικές εγγυήσεις γύρω από το κουρδικό και οι Κούρδοι θα γίνουν τα βατράχια ανάμεσα στα βουβάλια που μαλώνουν.

Υπάρχει όμως και το άλλο ενδεχόμενο.

Ο Ερντογάν έχει θεμελιώσει την πολιτική του καριέρα ως ισλαμιστής, ως κάποιος δηλαδή που θεωρεί ότι η απάντηση στα πολιτειακά ζητήματα είναι το Ισλάμ. Οι αντιδυτικές κορώνες, οι αντιδημοκρατικές πρακτικές και η εγκαθίδρυση ενός προσωποπαγούς καθεστώτος, οχυρωμένου πλέον και συνταγματικά, ίσως είναι ενδείξεις μίας αληθινής αντιδυτικής τάσης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, όπως αυτή καθιερώθηκε από το ΑΚΡ. Έτσι, είναι πιθανό να αποφασίσει να τραβήξει το σκοινί, ακολουθώντας κατα γράμμα την ρητορική του, μη θέλοντας να πραγματοποιήσει τη μεγάλη κυβίστηση. Σ´αυτή την περίπτωση όμως, πιθανότατα η κατάσταση θα γυρίσει εναντίον του. Αρχικά ίσως θα γίνει “ήρωας” στα μάτια της τουρκικής κοινωνίας, αλλά η συνέχεια δεν θα είναι η ίδια. Η Ουάσιγκτον δεν πρόκειται να επιτρέψει την γεωπολιτική “απώλεια” της Τουρκίας, υπέρ της Μόσχας. Το πραξικόπημα του 2016 μπορεί να επαναληφθεί.

Μία αλλαγή φρουράς στην ηγεσία της Τουρκίας επί το δυτικότερον, θα είναι αρνητική για την Ελλάδα. Η τωρινή άνοδος της γεωπολιτικής αξίας της χώρας μας για την Δύση, εφόσον δεν ακολουθηθεί από μία σταθερή και αποφασιστική ατλαντικά προσανατολισμένη πολιτική, θα είναι πρόσκαιρη. Και αυτό γιατί το ελληνικό στρατηγικό πλεονέκτημά αυτή τη στιγμή, οφείλεται ξεκάθαρα στην στρατηγική απουσία της Τουρκίας, λόγω Ερντογάν. Η καινούργια τουρκική ηγεσία, η οποία βεβαίως θα είναι φιλοδυτική, πιθανόν να εξαναγκαστεί σε κάποιου είδους παραχώρηση. Ενδεχομένως όμως να λάβει ένα “ισοδύναμο” ως επανόρθωση. Και αυτή η επανόρθωση, λογικά, δεν θα μας αρέσει καθόλου…