Σε επικίνδυνα μονοπάτια η διαπραγμάτευση στο Crans-Montana

Χρίστος Χαραλάμπους

Σε ένα συνολικό και ανοικτό πάρε-δώσε με διασυνδεδεμένα τραπέζια και τα εσωτερικά ζητήματα να είναι αυτά που δίνουν τον ρυθμό της διαπραγμάτευσης στα μείζονα ζητήματα ασφάλειας και εγγυήσεων έχει μετατραπεί η μακρά, όπως όλα δείχνουν, διάσκεψη για την Κύπρο, στο Crans Montana της Ελβετίας.

Με τον Γ.Γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες να έχει ήδη αποχωρήσει και τα ηνία να βρίσκονται στα χέρια του Έσπεν Μπαρθ Έιντε, η μάχη της Κύπρου συνεχίζεται με πολλούς πρωταγωνιστές και με ένα δαιδαλώδες, μα πάνω απ' όλα ασαφές παρασκήνιο.  Κατευθυντήρια συμπεράσματα

 

Η όλη διαπραγμάτευση ορίστηκε και συνεχίζεται στη βάση συμπερασμάτων, στα οποία προχώρησε ο Γ.Γ. στο κρίσιμο δείπνο εργασίας το βράδυ της Παρασκευής. Συμπεράσματα που τυγχάνουν διπλής ανάγνωσης, αφού ναι μεν ουσιαστικά καλύπτουν τις θέσεις της Λευκωσίας στα θέματα ασφάλειας - εγγυήσεων, αλλά στα εσωτερικά ζητήματα βάζουν πίεση στην ε/κ πλευρά, που φαίνεται ατύπως να έχει δώσει την εκ περιτροπής, χωρίς να έχει κάτι χειροπιαστό από την Τουρκία. 

 

Τα συμπεράσματα του Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος έκανε, παρεμπιπτόντως, φοβερή εντύπωση για τον πολιτικό χειρισμό των ζητημάτων, είναι: 

• Την 1η ημέρα της λύσης, δεν πρέπει να υπάρχουν Συνθήκες. Χωρίς, ωστόσο, να διασαφηνίζει πώς ακριβώς το εννοεί, αν και η ε/κ αντιπροσωπία το ερμηνεύει σε θέση για κατάργηση των Συνθηκών Εγγυήσεων και Συμμαχίας.  
• Μετά τη λύση του Κυπριακού δεν μπορεί να υπάρχει μονομερές επεμβατικό δικαίωμα.  
• Πρέπει να υπάρξει αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων.
• Σε ό,τι αφορά την αποτελεσματική συμμετοχή, θεωρεί ότι μπορεί να γίνει αποδεκτή από την ε/κ πλευρά η εκ περιτροπής προεδρία, με την προϋπόθεση (subject to) να υπάρξει συμφωνία στα υπόλοιπα θέματα.  

Τα ερωτηματικά 

 

Η πρώτη ανάγνωση των συμπερασμάτων του Γενικού Γραμματέα δίνει θετικό πρόσημο στις εξελίξεις, ωστόσο η ανάλυσή  τους εγείρει ερωτηματικά και ανησυχίες, που δείχνουν ότι η διαπραγμάτευση βαδίζει σε επικίνδυνα μονοπάτια. Μερικοί από τους ισχυρούς προβληματισμούς είναι:

• Σε ό,τι αφορά τα επεμβατικά δικαιώματα, το συμπέρασμα κινείται στη λογική του μη μονομερούς δικαιώματος. Ως εκ τούτου, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο άλλων μη μονομερών δικαιωμάτων, που σε καμία περίπτωση δεν ικανοποιούν  τη Λευκωσία και σίγουρα δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά.  
• Για την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων είναι θετική η προσέγγιση του κυρίου Γκουτέρες. Ωστόσο, υπάρχει χάσμα μεταξύ ε/κ αντιπροσωπίας και Τουρκίας, καθώς η Λευκωσία εμμένει σε sunset clause, δηλαδή επιβολή συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος πλήρους αποχώρησης του κατοχικού στρατού. Ενώ η Τουρκία εμμένει φορτικά σε review clause, δηλαδή να παραμείνουν στρατεύματα με ακαθόριστο χρονοδιάγραμμα και σε ένα μακρινό χρονικό διάστημα, αφού λειτουργήσει η όποια λύση, να γίνει μια ανασκόπηση αν και εφόσον μπορούν να αποχωρήσουν όλα τα στρατεύματα.  

 

Σε αναμονή ανταλλαγμάτων 

 

Την ίδια ώρα που σχεδόν έχει κλειδώσει η εκ περιτροπής, η ε/κ πλευρά αναμένει τα «ανταλλάγματα» από την Τουρκία. Πέντε μέρες διαπραγματεύσεων και ακόμη δεν έχει κατατεθεί πρόταση από την Τουρκία γραπτώς για τα συγκεκριμένα ζητήματα, με αποτέλεσμα μετά από παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας να γίνει δεκτό απ' όλους ότι αύριο θα κατατεθούν στο τραπέζι συγκεκριμένες γραπτές προτάσεις. Μάλιστα, όπως πληροφορείται η «Σημερινή» της Κυριακής, ο Πρόεδρος υπέδειξε στον κύριο Τσαβούσογλου ότι «μιλάς για σημαντική αποχώρηση στρατευμάτων, τι σημαίνει αυτό, πόσοι θα μείνουν;». 

 

Πάντως η μέχρι στιγμής στάση των Τούρκων δυσκολεύει τη διαδικασία, καθώς ο κύριος Τσαβούσογλου παρουσιάζεται ανυπόμονος και δυσκολεύει τις συζητήσεις, θέτοντας συνεχώς ζήτημα ότι αυτή πρέπει να είναι η τελική διάσκεψη. Κάτι που δεν συμμερίζεται κανείς και ιδιαίτερα ο Γενικός Γραμματέας. 

 

Οι αποφάσεις

 

Συμφωνήθηκε ότι θα γίνει μία επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία θα εξέταζε τα ζητήματα εφαρμογής και επίβλεψης.

 

Συστάθηκαν δυο ομάδες:

1. Monitoring and Oversight.
2. Implementation.

Η τουρκική πλευρά έβαλε και πάλι στο τραπέζι το Treaty of Implementation.  Η δική μας πλευρά το αρνείται κατηγορηματικά, ωστόσο όλοι συμφωνούν ότι αποδέχονται να υπάρχει ένα Monitoring Committee.

 

Η θέση μας 

 

Θα υπάρχουν «εσωτερικοί μηχανισμοί» με τη λύση του Κυπριακού. Επιμένουμε πως την 1η ημέρα οι Συνθήκες Εγγυήσεως και Συμμαχίας θα πρέπει να καταργηθούν. Όμως, δεχόμαστε πως δεν θα αποχωρήσουν όλα τα στρατεύματα από την 1η ημέρα. Θα υπάρξει σημαντική μείωση (substantial reduction) από την 1η ημέρα. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ΠτΔ θεωρεί πως οι Τούρκοι θα επιμένουν να παραμείνουν οι 650 Τούρκοι στρατιώτες και οι 950 Έλληνες στρατιώτες.

 

Εισηγηθήκαμε να υπογραφεί μία Συνθήκη Προσωρινής Παραμονής Στρατού, ή Συνθήκη Αποχώρησης. Οι εγγυήτριες δυνάμεις με βάση αυτήν τη συνθήκη θα έχουν υποχρεώσεις για την αποχώρηση, αλλά όχι στο Monitoring & Oversight.

 

Θα δημιουργηθούν συγκεκριμένοι θεσμοί για την εφαρμογή της λύσης. Αυτοί θα είναι η Monitoring Committee, η οποία θα εποπτεύσει τις υποχρεώσεις για αποχώρηση των στρατευμάτων. Αυτή η επιτροπή θα υπάγεται στον ΟΗΕ. Θα πρέπει να είναι διεθνούς χαρακτήρα και να λογοδοτεί (reporting) στον Γ.Γ. του ΟΗΕ ή/και στο Σ. Ασφαλείας. 

 

Θα πρέπει να υπάρχουν και δυνατότητες εφαρμογής-δράσης (enforcement action) κάτω από το κεφ. 7. Ο Τ/κ Πρόεδρος ή/και Αντιπρόεδρος της τ/κ πολιτείας θα μπορεί να ειδοποιεί τον Γ.Γ. του ΟΗΕ αν παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα. Την ίδια ώρα, ωστόσο, η Τουρκία εμμένει προφορικώς τουλάχιστον στην αρχική πρόταση Τσαβούσογλου, η οποία θεωρείται απαράδεκτη. 

Σημερινή