Παντελής Σαββίδης
Σρεμπρένιτσα 1995 (φωτ.: αρχείο ΑΠΕ)
Σρεμπρένιτσα 1995 (φωτ.: αρχείο ΑΠΕ)
Οι σύγχρονοι πόλεμοι στα Βαλκάνια υποτίθεται ότι διευθετήθηκαν με τη Συμφωνία του Ντέιτον (1995) που προέβλεπε τη δημιουργία της Συνομοσπονδίας Σερβοβόσνιων και Κροατομουσουλμάνων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Συμφωνία του Κουμάνοβο (1999) μετά τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς της Σερβίας που προέβλεπε την ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων στο Κόσοβο υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ μέχρι να διευθετηθεί το καθεστώς αυτονομίας του Κοσόβου, και την απόφαση 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το ίδιο θέμα, τη Συμφωνία της Αχρίδας (2001) με την οποία αναγνωρίζονταν δικαιώματα των Αλβανών στην πΓΔΜ και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου (2008).
Όλες όμως οι περιπτώσεις άφηναν κενά, τα οποία ήταν ευκόλως προβλέψιμο πως θα αναζωπύρωναν κάποια στιγμή την κρίση.
Βεβαίως, η νωπή μνήμη της τραγικότητας του πολέμου δύσκολα θα ωθήσει τους λαούς να πάρουν ξανά τα όπλα υπό μάλης, αλλά εντάσεις θα υπάρξουν και μπορεί να αλλάξουν το τοπίο που διαμορφώθηκε στη Βαλκανική, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι ΗΠΑ δεν έχουν, όπως όλα δείχνουν, διαμορφωμένη ακόμη συνολική εξωτερική πολιτική, και δεν είναι σίγουρο πως διατηρούν κάποιο μείζον συμφέρον στα Βαλκάνια. Και η Ρωσία αναδεικνύεται σε υπολογίσιμη υπερδύναμη. Η μεσανατολική κρίση αναβάθμισε το κύρος της Μόσχας – και αν τα καταφέρει και στη Βόρεια Αφρική με την υποστήριξη του στρατηγού Χαλίφα Χίφτερ, και στα Βαλκάνια με την υποστήριξη του σλαβικού στοιχείου το οποίο αποτέλεσε διαχρονικώς προνομιακό σύμμαχό της, τότε δύσκολα μπορεί να της αρνηθεί κανείς το status της υπερδύναμης.
Παρόλο που τα Βαλκάνια είναι χώρος άμεσου ενδιαφέροντος της ΕΕ και όλες οι χώρες έχουν υποβάλει αίτηση ένταξης στην Ένωση, η κύρια αντιπαράθεση διεξάγεται μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.
Και τα τρία μέτωπα αυτής της αντιπαράθεσης είναι στο Κόσοβο, τα Σκόπια και τη Βοσνία.
Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να υποστηρίζουν στο Κόσοβο και στην πΓΔΜ τους Αλβανούς, και στη Βοσνία διατηρούν, ακόμη, τη συμπάθειά τους προς τους Μουσουλμάνους. Και η Ρωσία, ιστορικά, αναπτύσσει την πολιτική της με τους Σλάβους, παλαιότερα, κυρίως με τη Βουλγαρία (Συνθήκη Αγίου Στεφάνου, 1878 Μεγάλη Βουλγαρία) αλλά, μετά την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ και τη στροφή της προς τις ΗΠΑ, η κύρια επιδίωξη της Μόσχας είναι η Σερβία.
Έτσι, η Ρωσία υποστηρίζει τη Σερβία στη διένεξή της με τους Αλβανούς στο Κόσοβο, όχι μόνο στο θέμα της Μητροβίτσας, όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι Σέρβοι, αλλά και με την αντίθεσή της στην προσπάθεια της κοσοβαρικής ηγεσίας να μετατρέψει την αστυνομική δύναμη που διαθέτει σε στρατιωτική. Οι επίσημες δηλώσεις της ηγεσίας των Κοσοβάρων, όπως εκφράστηκαν διά στόματος του προέδρου Χασίμ Θάτσι, αφήνουν να εννοηθεί πως οι ΗΠΑ αντιτίθενται στη μετατροπή των κοσοβαρικών αστυνομικών δυνάμεων σε στρατιωτικές, αλλά Σέρβοι επίσημοι εκτιμούν πως πρόκειται για αμερικανικό παιχνίδι.
Στη βοσνιακή συνομοσπονδία οι Σερβοβόσνιοι θέλουν να εγκαταλείψουν τη δέσμευση που ανέλαβαν από τη Συμφωνία του Ντέιτον και να ανεξαρτητοποιηθούν. Το ίδιο επιθυμούν και οι Κροάτες. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με ένα ιδιόμορφο κράτος που υφίσταται στα χαρτιά, όχι όμως και επί της ουσίας.
Το πρόβλημα όμως που προκαλεί ανησυχίες, τελευταία, είναι η πΓΔΜ.
Κάθε μακροχρόνια παραμονή στην εξουσία –ιδιαιτέρως αν το κυβερνών κόμμα την ασκεί αυταρχικά–, δημιουργεί καθεστωτική αντίληψη και διαφθορά. Από τον κανόνα αυτόν δεν μπόρεσε να ξεφύγει και ο Γκρούεφσκι, που κυβέρνησε τη χώρα επί σχεδόν 12 έτη.
Στο διάστημα αυτό κρίσεις υπήρξαν πολλές, αλλά η πιο πρόσφατη άρχισε τον Φεβρουάριο του 2015 όταν αποκαλύφθηκε ότι παρακολουθούσε 20.000 πολίτες, δημοσιογράφους, πολιτικούς αντιπάλους του και άλλους. Η αποκάλυψη ενέπλεκε τον Γκρούεφσκι και πολλά άλλα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της προηγούμενης κυβέρνησης σε σοβαρές κατηγορίες κατάχρησης εξουσίας και διαφθοράς, εκλογικής νοθείας, χειραγώγησης των ΜΜΕ και υπεξαιρέσεων.
Μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις οδήγησαν σε μεσολαβητική προσπάθεια της ΕΕ η οποία κατέληξε στην καθιέρωση Ειδικού Εισαγγελέα για να ερευνήσει τις παρακολουθήσεις.
Κάτω από πιέσεις, η κυβέρνηση Γκρούεφσκι παραιτήθηκε και η χώρα οδηγήθηκε σε πρόωρες εκλογές που διεξήχθησαν τον Δεκέμβριο. Η εντολή του Ειδικού Εισαγγελέα εκπνέει τον Μάρτιο και θεωρείται σίγουρο πως μια κυβέρνηση VMRO-DPMNE δεν θα συνέχιζε τις έρευνες για μια υπόθεση στην οποία εμπλέκεται η ηγεσία της.
Ο Γκρούεφσκι κέρδισε τις εκλογές αλλά με μικρή διαφορά και χωρίς αυτοδυναμία, γεγονός που δεν του επέτρεψε να σχηματίσει κυβέρνηση. Δεν δέχθηκε να συνεργαστεί μαζί του κανένα από τα αλβανικά κόμματα, ούτε και ο μέχρι πρότινος συνεργάτης του Αλί Αχμέτι. Ο αρχηγός της σοσιαλδημοκρατικής αντιπολίτευσης, Ζόραν Ζάεφ, ήρθε σε συνεννόηση με τους Αλβανούς και δήλωσε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ότι μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση και ζητά την εντολή.
Ο πρόεδρος όμως δεν του την δίνει διότι θεωρεί πως η συνεργασία του με τα αλβανικά κόμματα υπονομεύει την κυριαρχία και ανεξαρτησία του κράτους.
Ο πρόεδρος Ιβανόφ δικαιολογεί την άρνησή του επικαλούμενος τη διαπραγμάτευση που έκαναν, μεταξύ τους, τα αλβανικά κόμματα της ΠΓΔΜ σε αλβανικό έδαφος υπό την καθοδήγηση του Αλβανού πρωθυπουργού Έντι Ράμα. Τα αιτήματά τους για συνεργασία με τον Ζάεφ οδηγούν, πράγματι, σε ομοσπονδοποίηση της χώρας.
Η άρνηση του προέδρου είναι προσχηματική και αποσκοπεί στο να προστατέψει τον Νίκολα Γκρούεφσκι και μια σειρά στελεχών του κόμματός του από δικαστικές διώξεις.
Διότι ακόμη και αν ο Ζάεφ συμφώνησε στην αλβανική χάρτα συνεργασίας, τα ζητήματα που η χάρτα περιλαμβάνει είναι τέτοιας φύσης που απαιτούν την πλειοψηφία των δύο τρίτων της Βουλής – και τέτοια πλειοψηφία είναι αδύνατον να επιτευχθεί για να αλλάξει το Σύνταγμα.
Η ένταση συνεχίζεται, και δεν φαίνεται ακόμη να εκτονώνεται.
ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζουν την αντιπολίτευση και τη συνεργασία της με τους Αλβανούς, ενώ η Ρωσία υποστηρίζει τον πρόεδρο και τον πρώην πρωθυπουργό.
Ουσιαστικά έχουμε και εδώ μια αντιπαράθεση –δι’ αντιπροσώπων– των δύο δυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας.
Οι ΗΠΑ, καθώς διέρχονται τη μεταβατική περίοδο Τραμπ, ασκούν ακόμη την προηγούμενη πολιτική τους, και η Ρωσία εμφανίζεται ενδυναμωμένη στη βαλκανική σκακιέρα.
Η παρουσία της Ρωσίας είναι χρήσιμη για την αναγκαία ισορροπία στην περιοχή ώστε να μην ξαναδούμε την αναβίωση των βαλκανικών φαντασμάτων του παρελθόντος.
Καμιά βαλκανική δύναμη, όσο η ισχύς των δύο υπερδυνάμεων είναι εξισορροπημένη, δεν πρόκειται να διαταράξει αυτήν την ισορροπία.
Μια ομοσπονδοποίηση των Σκοπίων θα συνέφερε την ελληνική εξωτερική πολιτική διότι θα έθετε επί τάπητος όλα τα ζητήματα που μας αφορούν – από το όνομα μέχρι τα σύμβολα και τον εθνικό ύμνο. Το ομοσπονδιακό κράτος δεν θα είναι κράτος του «μακεδονικού» λαού, αλλά μια ομοσπονδία την οποία θα συνθέτουν περισσότερες εθνότητες, αν υποθέσουμε πως οι Σλαβομακεδόνες είναι εθνότητα.
Από την άλλη, η ενδυνάμωση του αλβανικού παράγοντα σε μια εποχή ετεροχρονισμένης ανάδυσης του αλβανικού εθνικισμού είναι και αυτή επικίνδυνη για τη βαλκανική ισορροπία.
Οι αναλυτές των Σκοπίων που πρόσκεινται στην κυβέρνηση θεωρούν πως το σχέδιο που εκτυλίσσεται είναι ένα σχέδιο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και αποβλέπει στην ουσία να διαμορφώσει μια ιδιότυπη μορφή κρατικής υπόστασης, με την Αλβανία, τα Σκόπια και το Κόσοβο να έχουν χαλαρά σύνορα.
Αυτήν τη γνωστή «μακεδονική σαλάτα» πρέπει να διαχειριστεί η ελληνική εξωτερική πολιτική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.
- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.