Συνέντευξη Άιντε στον «Π»: Βέβαιος για επανέναρξη των συνομιλιών

Συγκεκριμένες κινήσεις για την άμβλυνση της κρίσης στις συνομιλίες αναμένει ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Εκτενής συνέντευξη στον «Π». 
Ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Άιντε δήλωσε βέβαιος πως οι ηγέτες θα βρουν τρόπο να επιστρέψουν στο τραπέζι», μιλώντας χθες στον «Π» λίγες ώρες μετά τις συναντήσεις του με τους δύο ηγέτες και λίγο πριν την αναχώρησή του για τις ΗΠΑ. Μάλιστα, ο κ. Άιντε σημείωσε πως αναμένει συγκεκριμένες κινήσεις προς άμβλυνση της κρίσης αυτή την εβδομάδα.Παρά το γεγονός πως μεγάλο μέρος της συζήτησης με τον κ. Άιντε απασχόλησε η κρίση στις συνομιλίες και το πώς μπορεί να ξεπεραστεί, ο ίδιος έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο τι μπορεί να γίνει εφόσον η κρίση αποτελέσει παρελθόν. Είναι η ώρα, σημείωσε, όλα τα θέματα να συζητηθούν μαζί, ως πακέτο πλέον, με τους ηγέτες να συμφωνούν ποια είναι τα ζητήματα που έχουν καίρια σημασία.

Σημειώνοντας ότι στις επαφές του μετά τη Γενεύη σε Αθήνα και Άγκυρα «έχουμε διανύσει αρκετό δρόμο για τον καθορισμό ενός πλαισίου συνεννόησης για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις που πιστεύω είναι λειτουργικό», τόνισε ότι όλα τα υπόλοιπα μέρη συμφωνούν πως πρέπει πριν από την επιστροφή στη Γενεύη οι κυπριακές πλευρές να κάνουν συγκεκριμένα βήματα προόδου στην Κύπρο.

Σύμπτωμα η κρίση
«Η σημερινή κρίση αποτελείται τόσο από την ψηφοφορία στη Βουλή (σ.σ. για το ενωτικό δημοψήφισμα) όσο και από τις αντιδράσεις. Πρόκειται για πραγματικό ζήτημα όταν η μια πλευρά, στην πιο ευαίσθητη στιγμή, επικαλείται ακουσίως ή εκουσίως ένα θέμα που αγγίζει ουσιώδεις φόβους της άλλης κοινότητας. Εδώ πρέπει να πω ότι και οι δύο κοινότητες ανέκαθεν εόρταζαν πράγματα που ενοχλούσαν την άλλη πλευρά. Αυτή τη φορά είχαμε το νέο στοιχείο ότι ήταν μια μικρή ή μεγάλη κίνηση προς μια πιο εθνικιστική κατεύθυνση. Κανένας Τ/Κ όμως δεν θεωρεί πραγματικά πως οι Ε/Κ θέλουν ένωση με την Ελλάδα».

Όμως, ο κ. Τσαβούσογλου στις δηλώσεις του έκανε λόγο για «όνειρο της Ένωσης», το οποίο, όπως είπε, δεν έχουν εγκαταλείψει οι Ε/Κ. Και υπάρχουν αρκετοί Τ/Κ που τάσσονται κατά της λύσης, οι οποίοι πραγματικά το πιστεύουν.
Αυτό που λέω είναι πως ο μέσος Τ/Κ δεν πιστεύει ότι υπάρχει συγκεκριμένη πολιτική με στόχο την ένωση με την Ελλάδα. Όμως, θεωρούν πως οι αναφορές σε αυτήν, ακόμα και αν δεν αποτελεί πολιτική επιδίωξη, δίνουν επιχειρήματα στις εθνικιστικές τάσεις και στις δύο κοινότητες. Όταν γίνεται επίκληση ενός συμβόλου που για τους Τ/Κ φέρνει κακές μνήμες, δεν έχει σημασία το γιατί γίνεται η επίκλησή του, αλλά πως εκφράζει μια εθνικιστική προσέγγιση. Είναι ένα πρόβλημα το οποίο αναγνωρίζουν πολλοί Ε/Κ, εντός και εκτός Βουλής. Και όσοι απείχαν λένε πως ήταν αντιπαραγωγικό. Και ο κ. Αναστασιάδης έχει σταθεί επικριτικά απέναντι στην απόφαση.
Πρέπει να καταλάβουμε πως για προηγούμενες τ/κ ηγεσίες το «φάντασμα της Ένωσης» αποτέλεσε σύνθημα κατασκευής εθνικής ενότητας στον βορρά, με το επιχείρημα ότι η προσπάθεια για Ένωση δεν έχει τελειώσει.

Η εμπιστοσύνη μεταξύ των ηγετών έχει πληγωθεί μετά τη συνάντηση στην οποία συζητήθηκε το θέμα του ενωτικού δημοψηφίσματος και από την αντιπαράθεση που ακολούθησε για το ποιος έφυγε πρώτος;
Ειλικρινά, το ποιος αποχώρησε πρώτος από το δωμάτιο είναι το λιγότερο ενδιαφέρον ερώτημα που παραμένει ανοιχτό. Η συνάντηση εκείνη είχε έντονη συναισθηματική φόρτιση και θεωρώ πως έχω πει πλέον αρκετά. Θα επικέντρωνα στο ουσιαστικό πρόβλημα, τα αίτιά του και τον τρόπο με τον οποίο όλες οι πλευρές το διαχειρίστηκαν. Αυτός ο τρόπος μπορούμε να πούμε πως δεν ήταν ο ιδανικότερος.

Ο χρόνος τελειώνει
Δεν έχουμε πολλούς μήνες μπροστά μας. Είμαι γενικά προσεκτικός όσον αφορά ημερομηνίες, όμως πριν από το καλοκαίρι θα πρέπει να έχει γίνει τουλάχιστον η ουσιαστική δουλειά. Η κατάσταση δεν θα γίνεται καλύτερη με την πάροδο του χρόνου, λόγω πολιτικών δυναμικών, λόγω θεμάτων που αφορούν το φυσικό αέριο, λόγω των περιφερειακών εξελίξεων και λόγω της επιδείνωσης των σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας. Ειλικρινά δεν περίμενα πως το περίφημο παράθυρο ευκαιρίας θα έμενε ανοικτό όσο έμεινε. Αν και με επικρίνουν πως είναι υπεραισιόδοξος, ούτε εγώ περίμενα, ούτε και οι ηγέτες, πως θα ήμασταν ακόμα εδώ τον Μάρτιο του 2017. Ήδη αγγίζουμε τα όρια της διαδικασίας, όπου τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα. Και ανησυχώ πως στην περίπτωση που καταρρεύσει η διαδικασία, αυτό μπορεί να γίνει με άσχημο και όχι με ήπιο τρόπο.

Αναγκαία πλέον η νέα μεθοδολογία
Υπάρχουν βαθύτερα αίτια; Εδώ και μήνες υπάρχει μια διάβρωση της εμπιστοσύνης μεταξύ των ηγετών λόγω της προσέγγισης Αναστασιάδη στο θέμα της εκ περιτροπής και λόγω της στάσης Ακιντζί σε ορισμένα θέματα, αλλά και λόγω της τακτικής των δύο ηγετών.
Τα όσα αναφέρατε είναι σίγουρα εκατόν φορές πιο σημαντικά από το ποιος έφυγε πρώτος. Είμαι σίγουρος ότι οι ηγέτες θέλουν να επιστρέψουν στο τραπέζι, και θα βρουν τον τρόπο να το κάνουν. Ο κύριος στόχος για εμένα και την ομάδα μου είναι να είμαστε έτοιμοι όταν αυτό γίνει. Πλέον ξέρουμε η κάθε πλευρά τη θέση της άλλης, όπως και εμείς των δύο πλευρών σε κάθε κεφάλαιο. Υπάρχει μια σειρά θεμάτων που είμαστε κοντά σε συμφωνία, όμως εκκρεμούν καθώς όλοι θέλουν κάτι, αλλά θέλουν η άλλη πλευρά να κάνει το πρώτο βήμα. Αυτή είναι η στιγμή που πρέπει όλα τα θέματα να μπουν σε ένα πακέτο, σε μια ολιστική προσέγγιση. Δεν μπορεί να συμβεί σε μια με δύο μέρες, όμως δεν χρειάζεται μήνες για να γίνει.

Μιλάτε δηλαδή για την έναρξη ενός πάρε-δώσε...
Προτιμώ να μιλώ για αμοιβαία επωφελή διαπραγμάτευση (win - win). Ο κ. Αναστασιάδης σε πρόσφατη συνέντευξή του είπε πως τώρα θα πρέπει να επικεντρωθούμε στα θεμελιώδη ζητήματα. Δεν μπορούμε πλέον να προσπαθούμε να κλείσουμε πρώτα τα εύκολα. Το πόσα θέματα εκκρεμούν εξαρτάται από το πώς τα ορίζουμε – αν με ρωτήσετε, όμως, πόσα θέματα εκκρεμούν που είναι καίρια για τη διαδικασία, αυτά είναι πολύ λίγα.
Πρέπει να καταλήξουμε στο ποια είναι τα τρία με τέσσερα θέματα για τα οποία οι πλευρές χρειάζονται ξεκάθαρες απαντήσεις πριν να πουν πως αυτά που μένουν είναι λεπτομέρειες και μπορούν να επιλυθούν από τις ομάδες εργασίας. Η σημερινή κατάσταση δεν είναι παράδοξη. Έτσι εξελίσσεται μια διαπραγμάτευση, είτε αφορά το τέλος ενός πολέμου είτε τη συγχώνευση δύο εταιρειών.

Και τώρα τι;

Μετά τις επαφές σας με τους ηγέτες, αλλά και σε άλλα επίπεδα, αναμένετε πως οι ηγέτες θα αναλάβουν συγκεκριμένα βήματα για να πέσουν οι τόνοι της ρητορικής;
Αναμένω πως ναι. Δεν έχουμε δει νέες δηλώσεις μετά από αυτές τις συναντήσεις και αυτό είναι καλό. Έχω επισημάνει στους ηγέτες πως οι πλευρές έχουν καταθέσει τις θέσεις τους για το θέμα. Δεν υπάρχει κανείς πλέον σε αυτή τη χώρα που δεν ξέρει την προσέγγιση της κάθε πλευράς. Είναι ώρα για ηρεμία και για να γίνει παρασκηνιακή δουλειά, ώστε να ξεπεραστεί τόσο το αίτιο όσο και οι επιπτώσεις της κρίσης. Για αυτό δεν αρκεί η μια πλευρά να κάνει κάτι. Νομίζω πως χρειάζεται συνεργασία και αποφασιστικότητα, από κοινού. Μια καλή αρχή θα ήταν να αντιμετωπιστεί η αιτία της κρίσης, αλλά και να μειωθεί η ένταση των αντιδράσεων.

Περιμένετε συγκεκριμένες κινήσεις την εβδομάδα που μπαίνει; Ίσως με ένα κοινό δείπνο;
Ναι. Δεν μπορώ όμως να πω περισσότερα. Όσον αφορά το δείπνο, δεν νομίζω πως αυτήν τη φορά είναι η κατάλληλη προσέγγιση. Διάβασα σε εφημερίδες πως το έχω προτείνει, όμως δεν θυμάμαι να το έχω κάνει.

Η ώρα των πολιτών

Παίζει η κοινωνία των πολιτών τον ρόλο που της αναλογεί;
Και οι δύο ηγέτες και εγώ είχαμε συναντήσεις με ομάδες της τ/κ κοινωνίας των πολιτών οι οποίες τόνισαν με έντονο τρόπο πως οι Αναστασιάδης και Ακιντζί θα πρέπει να δείξουν ηγετική ικανότητα και αφοσίωση. Θέλουν να τους στηρίξουν και υποδεικνύουν πως ίσως τώρα είναι η ώρα για να επιστρέψουμε σε κάποια από τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης τα οποία συμφωνήθηκαν αλλά δεν υλοποιήθηκαν. Επέκριναν και την άποψη που είχα εκφράσει όταν τα πράγματα πήγαιναν καλύτερα, όταν διερωτόμουν για παράδειγμα αν χρειάζονται περισσότερα σημεία διέλευσης αν σε μερικούς μήνες θα φύγουν όλα τα οδοφράγματα. Πρόσθεσαν όμως πως αν δεν προχωρούμε γρήγορα θα μπορούσαν, όπως είπαν, να υπάρξουν ακόμα και μονομερείς κινήσεις, ιδανικά και από τις δύο κοινότητες.

Στο σημερινό κλίμα όμως ο κ. Αναστασιάδης μιλά για τ/κ μειονότητα και ο κ. Ακιντζί επιμένει σε διόρθωση του λάθους της Βουλής με τρόπο που θεωρείται εκβιαστικό. Μπορούν ηγέτες με τέτοια ρητορική να αναλάβουν γενναίες πρωτοβουλίες;
Θα μπορούσαν, σημειώνοντας πως οι κινήσεις τους δεν γίνονται για να ευχαριστήσουν τον άλλο ηγέτη αλλά γιατί θεωρούν πως θα ήταν μια σωστή απόφαση. Στις διαπραγματεύσεις και την πολιτική, αν βρίσκεσαι σε ένα αδιέξοδο, μπορείς ή να περιμένεις άπραγος να ανοίξει ο δρόμος ή να κάνεις κάτι για να ανοίξει. Και νομίζω και οι ηγέτες και εγώ, είχαμε δημιουργήσει μια εντύπωση πως η διαδικασία προχωρά μόνη της και η κοινωνία των πολιτών κατά κάποιο τρόπο ένιωσε πως δεν έπρεπε να κάνει πολλά. Δεν λέω πως δεν έγιναν πράγματα, όμως έγιναν κυρίως με τη συμμετοχή των συνήθων υπόπτων. Ίσως τώρα έχει κάποιο ρόλο να παίξει η ευρύτερη κοινωνία. Ξέρω για παράδειγμα πως υπάρχει κινητοποίηση για τη Μέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου. Είναι ίσως καιρός η κοινωνία να βγει και να θυμίσει στους ηγέτες πως τους εξέλεξε για να πετύχουν λύση.

Καίρια η δουλειά σε επίπεδο ειδικών

Επίσης, πέρα από τις συναντήσεις των ηγετών και των διαπραγματευτών, γίνονται σημαντικά πράγματα σε επίπεδο τεχνικών επιτροπών και ομάδων εργασίας. Και θέλω να πω πως μια από τις ευθύνες μας ως ΗΕ είναι σε συνεργασία με την ΕΕ να διασφαλίσουμε πως αυτό το «τρίτο επίπεδο» θα συνεχίσει να λειτουργεί. Πρόκειται για προσπάθειες που έχουν πολύ στήριξη και θα ήταν πραγματικά κακό σημάδι αν και αυτή η δουλειά σταματούσε.
Υπάρχει όμως η πληροφόρηση για προβλήματα όσον αφορά τις τεχνικές επιτροπές.
Ξέρω μόνο για ένα θέμα όσον αφορά την τεχνική επιτροπή για τα θέματα φύλου, και όσον αφορά αυτήν που αφορά θέματα ΕΕ δεν έχει σταματήσει ακόμα αλλά βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Έχουμε εξετάσει το θέμα λεπτομερώς – και κατ’ ακρίβεια όσον αφορά τα θέματα φύλου μια συνάντηση δεν έγινε όμως ορίστηκε νέα ημερομηνία. Υπήρξε ακύρωση και σε άλλες περιπτώσεις, όμως σε αρκετές από αυτές οι λόγοι είχαν να κάνουν με το ότι ήταν άρρωστος ο ένας από τους επικεφαλής. Δεν πρέπει να υπερβάλλουμε, όμως υπάρχει ένα ζήτημα στο οποίο πρέπει να δείξουμε προσοχή.

Οι πλευρές είναι έτοιμες να ενθαρρύνουν τις τεχνικές επιτροπές να συνεχίσουν την εργασία τους ή έχουν επιφυλάξεις σε επίπεδο ηγεσίας;
Μα υπάρχει λόγος που έκανα τώρα αυτή την αναφορά. Το πιθανότερο είναι πως σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα η διαδικασία θα συνεχιστεί. Όμως αν συνεχίσουμε και πλησιάσουμε σε συνολική λύση, τότε υπάρχει περισσότερη δουλειά να γίνει σε επίπεδο εφαρμογής. Οι προετοιμασίες καθυστερούν και αυτό θα προκαλέσει πρόβλημα σε περίπτωση λύσης. Φανταστείτε για παράδειγμα να φτάσουμε σε συμφωνία, να γιορτάζουμε την επανένωση αλλά να μην μπορούμε να καταργήσουμε ακόμα την πράσινη γραμμή γιατί τα σφαγεία δεν τηρούν τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές, ή να μην μπορούμε να αφαιρέσουμε τα οδοφράγματα γιατί δεν έχουμε εφαρμόσει τις προδιαγραφές στο αεροδρόμιο της Τύμπου. Και δεν πρόκειται για θέμα στήριξης του βορρά αλλά μιας επανενωμένης Κύπρου, έτσι ώστε η εφαρμογή να μην είναι πιο δύσκολη από τις συνομιλίες.

Δυσκολότερο διεθνές σκηνικό

Τι γίνεται με τη διεθνή κοινότητα; Παραμένουν τα άστρα ευθυγραμμμισμένα;
Πρέπει να παραδεχθώ ότι βλέπω σημάδια κόπωσης – χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχει μειωθεί η στήριξη. Πριν από μερικά χρόνια είχε θεωρηθεί πως δεν υπήρχε ελπίδα. Τώρα όμως έχουμε στήριξη από το ΣΑ, από την ΕΕ και τον ιδιωτικό τομέα. Όλα αυτά ακόμα υπάρχουν, όμως βλέπω τα πρώτα σημάδια κόπωσης. Και το θέμα που προέκυψε (για το ενωτικό δημοψήφισμα) έχει γίνει ευρέως γνωστό στο εξωτερικό.
Ο κόσμος και ειδικά ο δυτικός κόσμος βρίσκεται σε μια περίπλοκη κατάσταση. Και όσοι ενδιαφερόμαστε για την Κύπρο δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε πως η ΕΕ βρίσκεται εν μέσω ενός υπαρξιακού δράματος που αφορά τις δυνάμεις της ενσωμάτωσης απέναντι στις εθνικιστικές.
Οι ΗΠΑ από την άλλη ψάχνουν τον δικό τους δρόμο. Είναι ένας από τους λόγους που θα βρίσκομαι στην Ουάσινγκτον την ερχόμενη εβδομάδα. Είχα την πρώτη μου συνάντηση με τον διάδοχο της (βοηθού ΥΦΥΠΕΞ για θέματα Ευρώπης) Βικτώρια Νούλαντ και θα έχω και άλλες επαφές εκεί. Την Τετάρτη θα γίνει ένα συνέδριο για τη χρηματοδότηση της λύσης που έχει προγραμματιστεί εδώ και μήνες, με άτομα από την Ουόλ Στριτ, το υπουργείο Εξωτερικών και την κυβέρνηση, το οποίο φιλοξενεί το Atlantic Council. Είναι μια ευκαιρία να αναδειχθεί το θέμα της Κύπρου στην Ουάσινγκτον σε αυτή τη συγκυρία.

Έχετε κάποια εικόνα για το πώς θα προσεγγίσει το θέμα ο αμερικανικός παράγοντας;
Ο (νέος ΥΠΕΞ) Ρεξ Τίλερσον έχει επικοινωνήσει με τους ηγέτες και με μένα για να επαναλάβει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ και για να τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν. Η στάση τους φαίνεται να παραμένει σταθερή. Φυσικά όπως είναι κατανοητό τώρα η αμερικανική κυβέρνηση βρίσκεται σε μεταβατική διαδικασία και για αυτό δεν μπορούμε να περιμένουμε την Κύπρο να βρίσκεται αυτή τη στιγμή ψηλά στις προτεραιότητες του Προέδρου Τραμπ. Ίσως να βρίσκεται ψηλότερα στην ατζέντα του κ. Τίλερσον λόγω της εμπλοκής του με θέματα ενέργειας.

Πηγή: http://politis.com.cy/article/veveos-gia-epanenarxi-ton-sinomilion-o-ainte