Κράτος Δικαίου;

Παναγιώτης Μπαλακτάρης

Ένα από τα πιο επιτυχημένα βιβλία που έχουν γραφεί τα τελευταία χρόνια έχει τον τίτλο: «Γιατί αποτυγχάνουν τα Έθνη» των Daron Acemoglu και James A. Robinson. Στην αρχή του βιβλίου, αναφέρεται, ως παράδειγμα, το οξύμωρον της πόλεως Nogales, η οποία κυριολεκτικώς είναι χωρισμένη στα δύο από τα σύνορα μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού. Η πλευρά της πόλεως που ευρίσκεται στις ΗΠΑ ευημερεί, ενώ η αντίστοιχη ευρισκόμενη στο Μεξικό παραπαίει. Εξετάζοντας, λοιπόν, οι συγγραφείς τις αιτίες αυτής της ανισορροπίας σε διαφορετικές περιοχές ενός και του αυτού τόπου στην ίδια γεωγραφική περιοχή, με τα ίδια φυσικά χαρακτηριστικά, κατέληξαν στο μελετημένο συμπέρασμα, ότι σημασία έχει η θεσμική θωράκιση των αρχών εκάστης κρατικής πλευράς. Οι νόμοι των ΗΠΑ που εφαρμόζονται στην αμερικανική πόλη διαφυλάσσουν την εύρυθμη λειτουργία της, ενώ οι ακινητοποιημένοι θεσμοί του μεξικανικού κράτους μάλλον παρεμποδίζουν  παρά εξασφαλίζουν την ανάπτυξη της πόλεως. 

Η σημασία της υπάρξεως θεσμών σε ένα κράτος είναι μεγάλη. Ακόμη μεγαλύτερη είναι η ακώλυτη και ανεμπόδιστη επιβολή τους, προκειμένου οι πολίτες του κράτους να απολαμβάνουν την ελευθερία που θάλλει σε ένα πραγματικό κράτος δικαίου. Το ελληνικό είναι ένα τέτοιο κράτος;

Στις διοικητικές κακοδαιμονίες που έχει να αντιμετωπίσει ο πολίτης της Ελλάδος πρέπει να προστεθεί και η δυσλειτουργία της ελληνικής Δικαιοσύνης. Ενώπιον της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών εκκρεμούσαν το 2015 πάνω από 500.000 μηνύσεις. Τα πινάκια των ποινικών δικαστηρίων είναι υπερκορεσμένα με υποθέσεις, τις οποίες δεν προλαβαίνουν να δικάσουν οι υπηρέτες της Θέμιδος και αναβάλλονται. Στην αστική διαδικασία, μια αγωγή που κατατίθεται σήμερα προσδιορίζεται για συζήτηση σε δικάσιμο άνω των δύο ετών. Στα διοικητικά δικαστήρια το σύστημα έχει «φρακάρει». Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει δικαιώσει όποιον έχει προσφύγει σε αυτό εξαιτίας της καθυστερημένης απονομής Δικαιοσύνης. Οι κοινωνικές σχέσεις και οι προκληθείσες εξ αυτών διαφορές που δεν επιλύονται εγκαίρως από τα αρμόδια δικαιοδοτικά όργανα προκαλούν ρήγματα στην κοινωνία και έχουν ως συνέπεια την απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κράτος. Και τούτο επενεργεί και στην απρόσκοπτη λειτουργία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που δίνει ώθηση σε μια οικονομία, αλλά και στις δομές της δημόσιας διοικήσεως.

Η καθυστέρηση της απονομής της Δικαιοσύνης, η οποία εγγίζει και τα όρια της αρνησιδικίας, βαρύνει όλους τους παράγοντες που συμμετέχουν σε αυτήν και επιβαρύνει μια ολόκληρη κοινωνία, ένα ολόκληρο κράτος. Αποτελεί τροχοπέδη στην πρόοδο του κράτους και επιβραδύνει την υλοποίηση των εγγυήσεων του κράτους δικαίου.

Συνεπώς, κατόπιν αυτών, το μείζον ερώτημα είναι: Το ελληνικό είναι ένα κράτος δικαίου;   

 Δημοσιεύθηκε στην ΕΣΤΙΑ στις 10-11/12