Η Τουρκία απομακρύνεται από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, ενώ το Ιράν τσαλακώνει τα όνειρά της

Παναγιώτης Μπαλακτάρης

Η γεωπολιτική συγκυρία για την Τουρκία είναι πραγματικά πολύ δύσκολη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει στο χρονικό αυτό σημείο αποφασισμένη να μην ενδώσει στις απειλές της Άγκυρας. Αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν καυτηριάσει τις απολυταρχικές πρακτικές του κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το διογκούμενο έλλειμμα δημοκρατίας. Οι πρώτες φωνές που ζητούν το πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ε.Ε – Τουρκίας είναι γεγονός. Η Άγκυρα αρχίζει να αντιλαμβάνεται, ότι το όπλο που είχε εις χείρας της, δηλαδή την δια της Ελλάδος βίαιη και κινδυνώδη εκροή μεταναστών στην Ευρώπη, είναι πλέον μη λειτουργικό, από τη στιγμή που αν το ενεργοποιήσει, μάλλον θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά, λόγω της παρουσίας του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο.

Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί με αποδείξεις, ακόμη και στους πιο δύσπιστους, ο πραγματικός της ρόλος πίσω από την προκληθείσα τεράστια μεταναστευτική κρίση.  Συγχρόνως, οι υπόνοιες περί επαναφοράς της θανατικής ποινής, από την κρατούσα εξουσία, παρά το γεγονός ότι αφήνονται για να σμιλέψουν το σκληρό πρόσωπο του Τούρκου ηγέτη με τη «χαλύβδινη θέληση», προκαλούν αγεφύρωτο χάσμα με την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας. Η Τουρκία, λοιπόν, απομακρύνεται από την ΕΕ και αυτό είναι μια πραγματικότητα.

Την ίδια στιγμή, οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις πόρρω απέχουν από το να είναι στο καλύτερο δυνατό σημείο τους. Η εκδηλωθείσα «ανταρσία» του τουρκικού κράτους στους σχεδιασμούς της υπερδύναμης στη Μέση Ανατολή έχει δημιουργήσει ρωγμές εμπιστοσύνης. Η μεγαλομανία του Προέδρου Ερντογάν, το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου, η επαναπροσέγγιση Ρωσίας – Τουρκίας και το ζήτημα της έκδοσης του Φετουλλάχ Γκιουλέν έχουν δυναμιτίσει μια στρατηγική συνεργασία, με άγνωστες προεκτάσεις. Η υποστήριξη των ΗΠΑ στους Κούρδους της Συρίας και η ενίσχυσή τους με πολεμοφόδια έχει γιγαντώσει το πρόβλημα που απέκτησε η Τουρκία στα νότια σύνορά της, εξαιτίας της αβελτηρίας της πριν από δύο περίπου έτη να αναλάβει η ίδια δράση καθ’ υπόδειξη των ΗΠΑ. Η κατ’ ουσίαν αντικατάστασή της στο πεδίο της μάχης από το αποτελεσματικό YPG άλλαξε τις προτεραιότητες των Αμερικανών, οι οποίοι βρήκαν έναν ανέλπιστο σύμμαχο στην κρίσιμη καμπή του πολέμου κατά του ΙSIS, στο θέρος του 2014. Η ομοσπονδοποίηση της Συρίας – η οποία κατά τα φαινόμενα ήταν εξαρχής αντικειμενικός σκοπός των ΗΠΑ – χώρεσε τις επιδιώξεις των Κούρδων της Ροζάβα, οι οποίοι έχουν εκμεταλλευθεί άριστα τον συγχρονισμό (timing). Εκτός παιχνιδιού ευρισκόμενη η Τουρκία καθυστέρησε να δει πού οδηγούνται οι εξελίξεις και εγκλωβίστηκε από αυτές. Ειδικότερα, βρέθηκε προ τετελεσμένων γεγονότων, τα οποία δεν ανατρέπονται, όταν έχουν διαμορφωθεί με τη συμφωνία των μεγάλων δυνάμεων και παιχτών της ευρύτερης περιοχής. Ο ίδιος ο κ. Ερντογάν που, σύμφωνα με όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας, είχε στόχο την δημιουργία αγωγού φυσικού αερίου από το Κατάρ μέχρι τη Μεσόγειο, ο οποίος θα διερχόταν από εδάφη αποκλειστικά ελεγχόμενα από το τουρκικό κράτος, μετά την άρνηση που εισέπραξε επ’ αυτού του σχεδίου από τον κ. Μπασάρ Αλ Άσσαντ, άρχισε να υποστηρίζει το ISIS με κάθε μέσο θεωρώντας δυνατή  την εναλλακτική υλοποίηση του σχεδιασμού του. Γι’ αυτό αρχικά πόνταρε στον Σύρο Πρόεδρο και όταν ο τελευταίος αρνήθηκε, στη συνέχεια πόνταρε στη νίκη του ISIS. Κι αυτό όμως τον απογοήτευσε, αφού είναι σε μια ταχύτατα καθοδική πορεία, η οποία κατά τα φαινόμενα θα καταλήξει στην ήττα του. Ίσως ολοκληρωτική, ίσως πάλι όχι. Έτσι, έχοντας απομείνει χωρίς συμμάχους και με απελπιστική εσωτερική κατάσταση, η Τουρκία «έβγαλε δόντια» απειλώντας να «δαγκώσει» όποιον της αντιτίθεται, κυρίως για να πει σε όλους ότι είναι παρούσα. Προσπαθεί προξενώντας υπέρμετρο θόρυβο να αποδιώξει την αίσθηση της απομόνωσής της.

Η Άγκυρα έχει ισοπεδώσει τις κουρδικές πόλεις στα νοτιοανατολικά της και απειλεί να εισβάλει στη Μοσούλη, στη Ράκκα, στο Χαλέπι, στο Ταλ Αφάρ, έχοντας ήδη εισβάλει στη βόρεια Συρία. Πολεμικό φραγμό στα όνειρά της έχει θέσει το Ιράν. Οι Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης (PMU) είναι σιιτική πολιτοφυλακή που ιδρύθηκε το 2014 από το ιρακινό κράτος, με σκοπό την καταπολέμηση της τρομοκρατίας του ISIS. Η και αλλιώς γνωστή οργάνωση «Χασντ Αλ Σάαμπι» κατευθύνεται από το Ιράν και τους Φρουρούς της Επανάστασης. Η σιιτική αυτή πολιτοφυλακή, όταν άρχισε να κινείται εναντίον της πόλης του Ταλ Αφάρ στο βορειοδυτικό Ιράκ, προκάλεσε την τουρκική οργή, επειδή σ’ αυτήν την πόλη κατοικούν Τουρκομάνοι, τους οποίους η Τουρκία χρησιμοποιεί σαν άλλοθι για τις άνομες μεθοδεύσεις της. Στην πραγματικότητα, αυτό που την φοβίζει είναι ότι με την κατάληψη του Ταλ Αφάρ από τις ΔΛΚ θα ολοκληρωθεί η σιιτική λωρίδα στο νότο της, αποκόπτοντάς την οριστικά από τον σουννιτικό κόσμο.

Ήδη και παρά τις μεγαλόστομες κραυγές της πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας, η «Χασντ Αλ Σάαμπι» απελευθέρωσε το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ταλ Αφάρ και 17 χωριά στα περίχωρά της. Στις 20/11/2016 άρχισε ο βομβαρδισμός της πόλης από βαρέα όπλα των σιιτών, αλλά και από αεροσκάφη της συμμαχίας κατά του ISIS. Και αυτό είναι το ιδιαιτέρως σημαντικό. Ότι ο συνασπισμός κατά του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους παραμέρισε τη βούληση της Τουρκίας και εν τοις πράγμασι βασίζεται στην αξιόμαχη σιιτική πολιτοφυλακή, η οποία κατευθύνεται από το Ιράν. Η απελευθέρωση της πόλης Ταλ Αφάρ είναι, κατά την εκτίμησή μας, ζήτημα εβδομάδων και αυτή θα συνεπάγεται το ναυάγιο των τουρκικών στρατηγικών σχεδιασμών. Είτε η Άγκυρα αποφασίσει να παρέμβει, είτε όχι.