Το Μείζον Θέμα της Ασφάλειας στο Κυπριακό

του Φοίβου Κλόκκαρη* 

Το Κυπριακό είναι κατ’ εξοχήν πρόβλημα ασφάλειας, επειδή η Τουρκία έθεσε ως στρατηγικό στόχο, από τη δεκαετία του 1950, τον έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου και τον υλοποίησε σε μεγάλο βαθμό.  Σήμερα κατέχει το 37% του νησιού και το 57% της ακτογραμμής του.  Ο στόχος της θα είχε ολοκληρωθεί, αν είχε υιοθετηθεί το σχέδιο Ανάν το 2004, που αποτελεί και σήμερα τη βάση της λύσης, η οποία συζητείται για το Κυπριακό, όπως συμφωνήθηκε με το κοινό ανακοινωθέν της 11 Φεβρουαρίου 2004. 

Πρέπει να τονισθεί ότι ο παράγων της ασφάλειας, δεν έχει μόνο την στρατιωτική πτυχή του (Συνθήκες Εγγυήσεως και Συμμαχίας, στρατεύματα, αποστρατικοποίηση) αλλά έχει και άλλες, όπως η πολιτική, οικονομική, δημογραφική και ενεργειακή. 

Αν επικεντρωθούμε στις πτυχές τις πολιτικής και στρατιωτικής ασφάλειας, για το Κυπριακό, οι διαπιστώσεις είναι άκρως ανησυχητικές. Με το σχέδιο Ανάν, η Τουρκία θα επιτύγχανε το μέγιστο των επιδιώξεων της στους τομείς της στρατιωτικής και πολιτικής ασφάλειας και συγκεκριμένα: Διατήρηση των Συνθηκών Εγγυήσεως και Συμμαχίας (επεμβατικά δικαιώματα και διατήρηση τουρκικών στρατευμάτων στο νησί), στέρηση του δικαιώματος του Κυπριακού κράτους να έχει Ένοπλες Δυνάμεις, περιορισμός της κυριαρχίας του στη θάλασσα και τον αέρα προς όφελος της Τουρκίας, η οποία στο πολιτικό επίπεδο θα αποκτούσε συγκυριαρχία στη Κύπρο, μέσω συνταγματικών ρυθμίσεων στο επίπεδο του Κεντρικού Κράτους και μέσω του Τουρκοκυπριακού κρατιδίου που θα ήταν πλήρως εξαρτημένο από αυτήν (πλειοψηφία εποίκων, διμερείς συμφωνίες που είχαν ενσωματωθεί στο σχέδιο).

Τι συμβαίνει σήμερα στις συζητήσεις για το θέμα της ασφάλειας στο Κυπριακό;

Ο τομέας της πολιτικής ασφάλειας, επηρεάζεται σοβαρά από τις ρυθμίσεις στο κεφάλαιο της διακυβέρνησης και κατανομής των εξουσιών, όπου συμφωνήθηκε, συναπόφαση των δύο κρατιδίων για όλα τα σοβαρά θέματα της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας. Αυτό προδικάζει αναρίθμητα αδιέξοδα αφού το Τουρκοκυπριακό κρατίδιο, θα υποστηρίζει τα συμφέροντα της Τουρκίας, επειδή θα έχει πλήρη εξάρτηση από αυτήν. Το Κυπριακό κράτος θα παραλύσει ή για να μην συμβεί αυτό, θα αναγκάζεται το Ελληνοκυπριακό κρατίδιο, να υποχωρεί προς τις Τουρκικές θέσεις, με συνέπεια τη δημιουργία συνθηκών υποτέλειας προς τη Τουρκία, η οποία θα αποκτήσει τον πολιτικό έλεγχο της Κύπρου.  

Παράλληλα η Τουρκία, και μετά το σχέδιο Ανάν, προχώρησε συστηματικά σε δράσεις και νέες διμερείς συμφωνίες με το ψευδοκράτος, που ουσιαστικά το έχουν μετατρέψει σε οιονεί επαρχία της, χωρίς ουσιαστική αντίδραση της Κυπριακής Δημοκρατίας και προσφυγή της στο Συμβούλιο Ασφάλειας του ΟΗΕ.  Οι νέες δράσεις της Τουρκίας δημιουργούν συνθήκες προσάρτησης: Μεταφορά νερού με αγωγό από Τουρκία, προγραμματισμός μεταφοράς ηλεκτρισμού, πρωτόκολλο οικονομικής εξάρτησης, προσαρμογή προς τη διοικητική δομή της Τουρκίας, οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, έρευνες για φυσικό αέριο κ.α.

Σε ότι αφορά την στρατιωτική πτυχή της ασφάλειας η κατάσταση είναι ασαφής. Χρήσιμο είναι να επισημανθούν και τα εξής: 

(1)   Το International Crisis Group (ICG) το 2009 εκπόνησε μελέτη για το θέμα των Εγγυήσεων (www.crisisgroup, report 201/30 Σεπτεμβρίου 2009) με την οποία εισηγείται: πλήρη αποστρατικοποίηση της Κύπρου και σύναψη ξεχωριστής στρατιωτικής συνθήκης εγγυήσεως της Τουρκίας με το Τουρκοκυπριακό Constituent State.

(2)   Ενδέχεται η Τουρκία να μας αιφνιδιάσει στο θέμα των εγγυήσεων και να αποδεχθεί κατάργηση ή τροποποίηση τους, αφού η λύση με βάσει τα όσα έχουν συμφωνηθεί, θα της παρέχει τη δυνατότητα να ασκεί τον πολιτικό έλεγχο του Κυπριακού κράτους μέσω του Τουρκοκυπριακού κρατιδίου. Θα είναι παρούσα στη Κύπρο και δεν θα χρειάζεται να έχει επεμβατικά δικαιώματα.

Συμπέρασμα:  Η Τουρκία, προς ολοκλήρωση του στόχου της για έλεγχο  ολόκληρης της Κύπρου, μετέτρεψε τα κατεχόμενα σε οιονεί επαρχία της και πέτυχε στις συνομιλίες για τη λύση, συναπόφαση των δύο κρατιδίων για όλα τα σοβαρά θέματα. Δημιούργησε ουσιαστικά τις συνθήκες για τον πολιτικό έλεγχο του Κυπριακού κράτους, είτε καταργηθούν είτε όχι οι Συνθήκες Εγγυήσεως και Συμμαχίας. Η μόνη ελπίδα που μας απομένει δεδομένης της άρνησης της κυβέρνησης για αλλαγή στρατηγική, είναι ο λαός, που πρέπει να απορρίψει το σχέδιο λύσης, που προετοιμάζεται στη βάση αυτών των δεδομένων.

*αντιστράτηγος ε.α.