Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος
Στη χειρότερη φάση οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Η εκβιαστική ρητορική του, τα σενάρια για έξοδο από το ΝΑΤΟ και η συμμετοχή στην Ευρασιατική Οικονομική Ενωση
Βλαντίμιρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν μπορούν να βρίσκονται τώρα πολύ κοντά, μετά την ομαλοποίηση των σχέσεών τους που είχαν διαταραχθεί από την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους
Με πορεία στην ομίχλη θα μοιάζουν το προσεχές διάστημα οι σχέσεις της Αγκυρας με τη Δύση, και ιδιαίτερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, έπειτα από την απόπειρα πραξικοπήματος. ΟΡετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι αποφασισμένος να παίξει «σκληρό διπλωματικό πόκερ» και να κινηθεί στο όριο προκειμένου να διασφαλίσει την εξόντωση του δικτύου του Φετουλάχ Γκιουλέν, την πολιτική του επιβίωση και την ενίσχυση της θέσης του. Αυτό σημαίνει ότι ο τούρκος πρόεδρος δεν θα διστάσει να... φλερτάρει με τη Μόσχα ώστε να δημιουργήσει ανασφάλεια στην Ουάσιγκτον, γνωρίζοντας ότι οι Αμερικανοί δεν μπορούν να αγνοήσουν τη γεωστρατηγική θέση της χώρας του στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και σε μια πιθανή μελλοντική διευθέτηση του Συριακού. Την ίδια στιγμή, στο παρασκήνιο, ορισμένοι αναλυτές αναρωτιούνται αν μια ισλαμική Τουρκία έχει θέση στο ΝΑΤΟ, ενώ στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης προκαλεί έντονη ενόχληση η εκβιαστική ρητορική Ερντογάν σε σχέση με το Προσφυγικό, αλλά και η πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής.
Οι περιφερειακές ισορροπίες
Η τουρκική αστάθεια θα επηρεάσει και τις περιφερειακές ισορροπίες. Το Ιράν έσπευσε να στηρίξει τον Ερντογάν, όταν η Αίγυπτος (περισσότερο) και η Σαουδική Αραβία (λιγότερο) το απέφυγαν. Ουδείς μπορεί επίσης να αγνοήσει τη στάση του κουρδικού παράγοντα της Συρίας, που συνομιλεί πλέον με Ουάσιγκτον και Μόσχα. Το ζήτημα δεν αφορά μόνο τους Κούρδους της Συρίας. Πρόσφατα οι Αμερικανοί υπέγραψαν στο Ερμπίλ συμφωνίες οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας με τον ηγέτη του ιρακινού Κουρδιστάν Μεσούτ Μπαρζανί, άλλοτε συνομιλητή της Αγκυρας, ενώ φαίνεται να χρησιμοποιούν για τις επιχειρήσεις εναντίον του Ισλαμικού Κράτους βάση στο ιρακινό Κουρδιστάν, κάτι που μειώνει τη σημασία του Ιντσιρλίκ.
Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις διάγουν σήμερα τη χειρότερη περίοδό τους από το 2003. Τότε η άρνηση της Αγκυρας να επιτρέψει τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της προς το Ιράκ είχε σύρει στο ναδίρ τις σχέσεις με την Ουάσιγκτον. Η κατάσταση σήμερα έχει επιβαρυνθεί από το γεγονός ότι η Τουρκία θεωρεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες καλύπτουν και δεν εκδίδουν τον Φετουλάχ Γκιουλέν, ενώ συστηματικά καλλιεργείται στην τουρκική κοινή γνώμη η άποψη ότι οι Αμερικανοί ίσως να κρύβονται και πίσω από την απόπειρα κατάλυσης της Δημοκρατίας. Σύμφωνα πάντως με τις πληροφορίες που υπάρχουν, τα στοιχεία τα οποία ως σήμερα έχουν δώσει οι Τούρκοι στους Αμερικανούς δεν θεωρούνται επαρκή για την έκδοση του πολυπράγμονος ιμάμη.
«Οι σχέσεις Ουάσιγκτον - Αγκυρας ήταν πάντοτε στρατηγικού χαρακτήρα, αλλά ποτέ δεν υπήρξαν εύκολες» λέει στο «Βήμα» ο Ιαν Λέσερ του German Marshall Fund of the United States. Αυτό που τον ανησυχεί είναι «η διασπορά του αντιαμερικανισμού και του αντιδυτικισμού σε όλο το πολιτικό φάσμα». Ωστόσο «το κρίσιμο σημείο είναι η σταθερότητα της Τουρκίας» και αυτό «συνιστά διακύβευμα τόσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και για το ΝΑΤΟ» προσθέτει ο κ. Λέσερ. Η επίσκεψη του επικεφαλής του αμερικανικού Γενικού Επιτελείου στρατηγού Τζόζεφ Ντάνφορντ στην Αγκυρα αλλά και η προγραμματιζόμενη για τα τέλη Αυγούστου μετάβαση του υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι εντάσσονται σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί αυτή η σταθερότητα.
Σενάριο εξόδου από τη Συμμαχία
Ενα από τα ζητήματα που εσχάτως έχουν δει το φως της δημοσιότητας αλλά μάλλον θα έπρεπε να θεωρηθεί τραβηγμένο είναι αυτό της εξόδου της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ. Τα συμφέροντα είναι πολύ μεγάλα για να συμβεί κάτι τέτοιο και δεν περιορίζονται μόνο στη χρήση της βάσης του Ιντσιρλίκ όπου βάσει ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών υπάρχουν τακτικά πυρηνικά όπλα. Οπως μάλιστα έγραψε σε άρθρο του στο «Foreign Policy» ο πρώην επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, ναύαρχος ε.α. Τζέιμς Σταυρίδης, ίσως η Συμμαχία να έπρεπε να συνδράμει πρακτικώς στη σταθερότητα της χώρας. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν φωνές που μιλούν ακόμη και για απόσυρση στρατιωτικού υλικού ή και εγκαταστάσεων πληροφοριών από το τουρκικό έδαφος. Μάλιστα ο στρατηγικός αναλυτής Γκρέγκορι Κόπλεϊ έγραψε πρόσφατα ότι η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο πρέπει να εξετάσουν την καλύτερη αξιοποίηση των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο και να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τη Λευκωσία. Ο δε Ιακώβ Αμιντρόρ, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου, αναρωτήθηκε αν οι Αμερικανοί μπορούν να εμπιστευθούν την Αγκυρα ώστε να της δώσουν τα υπερσύγχρονα αεροσκάφη F-35 που έχει παραγγείλει.
Οι τούρκοι «ευρασιανιστές»
Στις 9 Αυγούστου ο Ερντογάν θα μεταβεί στην Αγία Πετρούπολη για συνομιλίες με τονΒλαντίμιρ Πούτιν. Η συνάντηση των δύο ανδρών λίγο μετά το πραξικόπημα αλλά και υπό το φως της πρόσφατης ομαλοποίησης των σχέσεών τους (μετά την κατάρριψη ρωσικού αεροσκάφους στη Συρία από τουρκικά μαχητικά) έχει δώσει τροφή σε πολλά σενάρια για στροφή της Αγκυρας προς τον μεγαλύτερο, ιστορικά και γεωπολιτικά, εχθρό της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ρωσία διαβλέπει μια στρατηγική ευκαιρία εκμετάλλευσης του αντιαμερικανικού, αντιδυτικού αισθήματος που επικρατεί σήμερα στην Τουρκία. Παραμένει όμως ερωτηματικό αν θα διακινδύνευε μια τόσο μεγάλη γεωπολιτική αναταραχή ώστε να σύρει την Τουρκία εκτός του δυτικού στρατοπέδου. Από την άλλη, η Αγκυρα στηρίζει μεγάλο κομμάτι της οικονομικής της ευημερίας στην ενεργειακή και εμπορική συνεργασία με τη Μόσχα. Ηδη έχει αρχίσει να ακούγεται ξανά το σενάριο κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream.
Κύκλοι που πρόσκεινται στο περιβάλλον Ερντογάν μιλούν ακόμη και για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής ευρασιατικής διάστασης που θα αντικαθιστούσε τον δυτικό προσανατολισμό της Τουρκίας. Στο παρασκήνιο κυκλοφορούν φήμες ακόμη και για ένταξη της Τουρκίας στην Ευρασιατική Οικονομική Ενωση. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι στους κόλπους των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων υπάρχει μια ομάδα αξιωματικών η οποία πιστεύει ότι η εξωτερική πολιτική της χώρας μπορεί να επαναπροσανατολιστεί σε μια πιο ευρασιατική λογική.
ΣΥΡΙΑΚΟ
Το θέμα που εν πολλοίς θα καθορίσει μια μελλοντική στενότερη συνεργασία Μόσχας - Αγκυρας θα είναι το Συριακό. Το είπε άλλωστε ξεκάθαρα ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Και ας μην ξεχνάμε ότι οι δύο χώρες έχουν διαφορές σε μια σειρά άλλων ζητημάτων, όπως π.χ. η Ουκρανία και η ρωσική παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα. Αναμφίβολα δε η Αγκυρα θα ενδιαφερόταν να πάψει η συνεργασία της Ρωσίας με τους Κούρδους της Συρίας. Ισως αυτό να προϋπέθετε όμως ως αντάλλαγμα την αποδοχή από την Αγκυρα της παραμονής στην εξουσία του Μπασάρ αλ Ασαντ.
Οι αρρυθμίες των ευρωτουρκικών σχέσεων
Προσφυγικό, βίζα, θανατική ποινή
Μετά το πραξικόπημα ο Ερντογάν ενοχλημένος από την αμφίσημη στάση των Ευρωπαίων απείλησε ότι αν δεν καταργηθεί η βίζα για τους τούρκους πολίτες τον προσεχή Οκτώβριο δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα ελεγχθούν οι προσφυγικές ροές. Ο τούρκος πρόεδρος έχει και στο παρελθόν κάνει την ίδια σύνδεση. Κοινοτικές πηγές επισημαίνουν ότι η συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας του περασμένου Μαρτίου εξακολουθεί να λειτουργεί στις βασικές της γραμμές. Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε πριν από λίγες ημέρες ότι οι Βρυξέλλες κινούνται με γνώμονα την υλοποίηση των συμφωνηθέντων. Στην ίδια γραμμή κινείται και το Βερολίνο. ΗΑνγκελα Μέρκελ θέλει με κάθε τρόπο να αποφύγει νέες εντάσεις στο Προσφυγικό με τους βαυαρούς Χριστιανοκοινωνιστές.
Είναι επίσης προφανές ότι το ζήτημα της βίζας είναι πολιτικά φορτισμένο. Οταν ο κ. Ερντογάν απειλεί, τότε οι Βρυξέλλες δεν μπορούν παρά να απαντήσουν όπως απάντησαν: ότι δηλαδή η ΕΕ δεν πρόκειται να αλλάξει τους όρους για την απελευθέρωση των θεωρήσεων και η Αγκυρα θα πρέπει να εκπληρώσει και τα 72 κριτήρια που προβλέπονται. Το δυσκολότερο από αυτά τα κριτήρια είναι η αλλαγή της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας. Το βασικό σημείο εμπλοκής είναι ο περιορισμός του πολύ ευρέος ορισμού της τρομοκρατίας που περιλαμβάνει ο σημερινός αντιτρομοκρατικός νόμος. Εχουν υπάρξει ωστόσο παρασκηνιακές συζητήσεις στελεχών της Κομισιόν με τούρκους αξιωματούχους για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης.
Αν προστεθεί στα παραπάνω η πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής στην Τουρκία, τότε η κατάσταση θα επιβαρυνθεί δραματικά. Ο Ερντογάν διατηρεί ζεστό το θέμα, προφανώς για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους. Η επαναφορά της όμως θα αποτελούσε θανάσιμο χτύπημα για τις ευρωτουρκικές σχέσεις που δύσκολα θα ξεπερνιόταν.
Η εκτίμηση ευρωπαίων αξιωματούχων είναι ότι δεν συμφέρει τελικά τον Ερντογάν να τορπιλίσει τη συμφωνία. Ηδη έχει σημειωθεί μια επιτάχυνση στη διοχέτευση των κονδυλίων που προβλέπεται να δοθούν στην Τουρκία και έχουν διατεθεί πάνω από 2 δισ. ευρώ σε δράσεις και έργα που αφορούν τους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης προσφύγων. Ισως στο σημείο αυτό να κρύβεται το μυστικό που θα επιτρέψει να υπερπηδηθούν τα όποια εμπόδια σε σχέση με τη βίζα.
Προσφυγικές ροές
Ανησυχίες της Αθήνας
Στην Αθήνα, η ανησυχία είναι ότι αν καταρρεύσει η συμφωνία τότε ορδές προσφύγων θα μπορούσαν να κατακλύσουν τα ελληνικά νησιά. Υπολογίζεται ότι περίπου 1.000 πρόσφυγες έχουν περάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία μετά το πραξικόπημα και ο συνολικός αριθμός των προσφύγων στη χώρα είναι περίπου 60.000. Το ζήτημα που ανακύπτει είναι ότι οι δομές στα νησιά πλησιάζουν στα όριά τους. Την προσεχή εβδομάδα θα ξεκινήσει προσπάθεια να μετακινηθούν περίπου 1.300 πρόσφυγες που έχουν λάβει άσυλο σε δομές στην ενδοχώρα. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι περιπολίες στα τουρκικά παράλια έχουν χαλαρώσει λόγω και των εκκαθαρίσεων.
Οι Βρυξέλλες καθώς και συγκεκριμένα κράτη-μέλη πιέζουν πάντως την Ελλάδα ώστε να λειτουργήσει ταχύτερα η διαδικασία επιστροφών στην Τουρκία μπροστά στο άγχος μην καταρρεύσει η συμφωνία. Για το θέμα αυτό έστειλε επιστολή στις 29 Ιουλίου στον Γιάννη Μουζάλα ο αρμόδιος επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος. Σε ορισμένες πρωτεύουσες που τηρούν σκληρή στάση, όπως η Χάγη, επικρατεί η άποψη ότι η Αθήνα κωλυσιεργεί και αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει διότι, όπως λένε ευρωπαίοι αξιωματούχοι, η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα.
Ωστόσο ουδείς, ούτε καν η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, δεν έχει δημοσίως δηλώσει με σαφήνεια ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα. Την ίδια στιγμή και η Κομισιόν τηρεί επιφυλακτική στάση στο ζήτημα της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας. Η εκπρόσωπός της Μίνα Αντρέεβα δήλωσε την περασμένη Τρίτη ότι η Τουρκία μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής τρίτη χώρα αλλά κάθε περίπτωση επιστροφής πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Ουσιαστικά, η δήλωσή της απηχεί το περιεχόμενο εσωτερικού εγγράφου της Νομικής Υπηρεσίας της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της Κομισιόν που βρίσκεται εν γνώσει του «Βήματος». Η θέση αυτή όμως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να δικαιολογήσει τις μαζικές επιστροφές που κάποιοι θα επιθυμούσαν.
ΣΥΡΙΑΚΟ
Το θέμα που εν πολλοίς θα καθορίσει μια μελλοντική στενότερη συνεργασία Μόσχας - Αγκυρας θα είναι το Συριακό. Το είπε άλλωστε ξεκάθαρα ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Και ας μην ξεχνάμε ότι οι δύο χώρες έχουν διαφορές σε μια σειρά άλλων ζητημάτων, όπως π.χ. η Ουκρανία και η ρωσική παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα. Αναμφίβολα δε η Αγκυρα θα ενδιαφερόταν να πάψει η συνεργασία της Ρωσίας με τους Κούρδους της Συρίας. Ισως αυτό να προϋπέθετε όμως ως αντάλλαγμα την αποδοχή από την Αγκυρα της παραμονής στην εξουσία του Μπασάρ αλ Ασαντ.
Οι αρρυθμίες των ευρωτουρκικών σχέσεων
Προσφυγικό, βίζα, θανατική ποινή
Μετά το πραξικόπημα ο Ερντογάν ενοχλημένος από την αμφίσημη στάση των Ευρωπαίων απείλησε ότι αν δεν καταργηθεί η βίζα για τους τούρκους πολίτες τον προσεχή Οκτώβριο δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα ελεγχθούν οι προσφυγικές ροές. Ο τούρκος πρόεδρος έχει και στο παρελθόν κάνει την ίδια σύνδεση. Κοινοτικές πηγές επισημαίνουν ότι η συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας του περασμένου Μαρτίου εξακολουθεί να λειτουργεί στις βασικές της γραμμές. Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε πριν από λίγες ημέρες ότι οι Βρυξέλλες κινούνται με γνώμονα την υλοποίηση των συμφωνηθέντων. Στην ίδια γραμμή κινείται και το Βερολίνο. ΗΑνγκελα Μέρκελ θέλει με κάθε τρόπο να αποφύγει νέες εντάσεις στο Προσφυγικό με τους βαυαρούς Χριστιανοκοινωνιστές.
Είναι επίσης προφανές ότι το ζήτημα της βίζας είναι πολιτικά φορτισμένο. Οταν ο κ. Ερντογάν απειλεί, τότε οι Βρυξέλλες δεν μπορούν παρά να απαντήσουν όπως απάντησαν: ότι δηλαδή η ΕΕ δεν πρόκειται να αλλάξει τους όρους για την απελευθέρωση των θεωρήσεων και η Αγκυρα θα πρέπει να εκπληρώσει και τα 72 κριτήρια που προβλέπονται. Το δυσκολότερο από αυτά τα κριτήρια είναι η αλλαγή της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας. Το βασικό σημείο εμπλοκής είναι ο περιορισμός του πολύ ευρέος ορισμού της τρομοκρατίας που περιλαμβάνει ο σημερινός αντιτρομοκρατικός νόμος. Εχουν υπάρξει ωστόσο παρασκηνιακές συζητήσεις στελεχών της Κομισιόν με τούρκους αξιωματούχους για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης.
Αν προστεθεί στα παραπάνω η πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής στην Τουρκία, τότε η κατάσταση θα επιβαρυνθεί δραματικά. Ο Ερντογάν διατηρεί ζεστό το θέμα, προφανώς για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους. Η επαναφορά της όμως θα αποτελούσε θανάσιμο χτύπημα για τις ευρωτουρκικές σχέσεις που δύσκολα θα ξεπερνιόταν.
Η εκτίμηση ευρωπαίων αξιωματούχων είναι ότι δεν συμφέρει τελικά τον Ερντογάν να τορπιλίσει τη συμφωνία. Ηδη έχει σημειωθεί μια επιτάχυνση στη διοχέτευση των κονδυλίων που προβλέπεται να δοθούν στην Τουρκία και έχουν διατεθεί πάνω από 2 δισ. ευρώ σε δράσεις και έργα που αφορούν τους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης προσφύγων. Ισως στο σημείο αυτό να κρύβεται το μυστικό που θα επιτρέψει να υπερπηδηθούν τα όποια εμπόδια σε σχέση με τη βίζα.
Προσφυγικές ροές
Ανησυχίες της Αθήνας
Στην Αθήνα, η ανησυχία είναι ότι αν καταρρεύσει η συμφωνία τότε ορδές προσφύγων θα μπορούσαν να κατακλύσουν τα ελληνικά νησιά. Υπολογίζεται ότι περίπου 1.000 πρόσφυγες έχουν περάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία μετά το πραξικόπημα και ο συνολικός αριθμός των προσφύγων στη χώρα είναι περίπου 60.000. Το ζήτημα που ανακύπτει είναι ότι οι δομές στα νησιά πλησιάζουν στα όριά τους. Την προσεχή εβδομάδα θα ξεκινήσει προσπάθεια να μετακινηθούν περίπου 1.300 πρόσφυγες που έχουν λάβει άσυλο σε δομές στην ενδοχώρα. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι περιπολίες στα τουρκικά παράλια έχουν χαλαρώσει λόγω και των εκκαθαρίσεων.
Οι Βρυξέλλες καθώς και συγκεκριμένα κράτη-μέλη πιέζουν πάντως την Ελλάδα ώστε να λειτουργήσει ταχύτερα η διαδικασία επιστροφών στην Τουρκία μπροστά στο άγχος μην καταρρεύσει η συμφωνία. Για το θέμα αυτό έστειλε επιστολή στις 29 Ιουλίου στον Γιάννη Μουζάλα ο αρμόδιος επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος. Σε ορισμένες πρωτεύουσες που τηρούν σκληρή στάση, όπως η Χάγη, επικρατεί η άποψη ότι η Αθήνα κωλυσιεργεί και αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει διότι, όπως λένε ευρωπαίοι αξιωματούχοι, η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα.
Ωστόσο ουδείς, ούτε καν η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, δεν έχει δημοσίως δηλώσει με σαφήνεια ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα. Την ίδια στιγμή και η Κομισιόν τηρεί επιφυλακτική στάση στο ζήτημα της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας. Η εκπρόσωπός της Μίνα Αντρέεβα δήλωσε την περασμένη Τρίτη ότι η Τουρκία μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής τρίτη χώρα αλλά κάθε περίπτωση επιστροφής πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Ουσιαστικά, η δήλωσή της απηχεί το περιεχόμενο εσωτερικού εγγράφου της Νομικής Υπηρεσίας της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της Κομισιόν που βρίσκεται εν γνώσει του «Βήματος». Η θέση αυτή όμως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να δικαιολογήσει τις μαζικές επιστροφές που κάποιοι θα επιθυμούσαν.
BHMA
Ως ερασιτέχνης αναλυτής φρονώ ότι δυσκολεύουν τα πράγματα με ρωσοτουρκική συνεργασία.Αν τα βρουν Ερδογάν και Πούτιν και αν έρθει ταυτοχρόνως στην εξουσία ο Τράμπ η κουρδική ανεξαρτησία αποκτά έναν παράγοντα δυσκολίας παραπάνω.Μακάρι να μην τα βρουν και για εθνικούς λόγους αλλά και για λόγους δικαιοσύνης των υποδούλων λαών της Ανατολίας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτη Σρι Λάνκα το αντάρτικο των Ταμίλ που ήταν οργανωμένο σαν τακτικός στρατός ενώ όλοι οι δυτικοί το υποστήριζαν όταν η κυβέρνηση εναγκαλίστηκε τη Ρωσία και τη Κίνα κατέρρευσε ελέω της μη αναμείξεως των δυτικών.
Αν και στο κουρδικό η Ρωσία μάλλον έχει ταχθεί στο δυτικό στρατόπεδο κατά τα φαινόμενα.