Βρετανικό σωσίβιο στις σχέσεις της Ε.Ε με την Τουρκία - Για αποτροπή στροφής προς Πούτιν και Ισλάμ

Ανταπόκριση:  Παύλος Ξανθούλης, Βρυξέλλες
Βρυξέλλες: Σωσίβιο στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας επιχειρεί, σύμφωνα με πληροφορίες του «Φ», να ρίξει η Βρετανία, αξιοποιώντας ως πρόσχημα την αποτροπή ενδεχόμενης «αποκόλλησης» του Ταγίπ Ερντογάν από τη Δύση και τις «αξίες» της, συνεπεία των αντιδράσεων της Ευρώπης στις μεταπραξικοπηματικές επιχειρήσεις του Τούρκου ηγέτη.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, το Λονδίνο, αν και βρίσκεται σε διαδικασία εξόδου από την ευρωπαϊκή οικογένεια, καλεί την Ε.Ε. να δώσει πίστωση χρόνου στην Τουρκία και προειδοποιεί πίσω από κλειστές πόρτες ότι ενδεχόμενη επιδείνωση των ευρωτουρκικών σχέσεων θα έχει ως αποτέλεσμα την αποξένωση της υποψήφιας χώρας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

 Η νεοσύστατη βρετανική Κυβέρνηση, εν μέσω των προσπαθειών για καθορισμό των στόχων διαπραγμάτευσης της εξόδου από την Ε.Ε., έσπευσε να στείλει τον ΥΦΥΠΕΞ Άλαν Ντάνκαν στην Άγκυρα, τέσσερα μόλις εικοσιτετράωρα μετά την εκδήλωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος. Ο κ. Ντάνκαν, ο οποίος έγινε δεκτός από τον Τούρκο Πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλντιρίμ, διαβεβαίωσε τη Βουλή των Κοινοτήτων ότι το Λονδίνο παροτρύνει την Κυβέρνηση Ερντογάν να μην επαναφέρει τη θανατική ποινή.
Ο Βρετανός ΥΦΥΠΕΞ σημείωσε χαρακτηριστικά ότι μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλούσε «ανυπολόγιστη ζημιά» στην Τουρκία, «σε μια περίοδο κατά την οποία είναι σημαντικό να την αγκαλιάσουμε εντός της παγκόσμιας κοινωνίας και να μην τη δούμε να καθίσταται περισσότερο απομονωμένη»...
Κύκλοι στην έδρα της Ε.Ε. εκτιμούν ότι η στάση του Λονδίνου δεν είναι προφανώς άσχετη με την αξιολόγηση της «μεταπραξικοπηματικής κατάστασης» στην Τουρκία, στην οποία προέβησαν «δυτικές κυβερνήσεις» εκφράζοντας, όπως πληροφορούμαστε, τρεις φόβους: Αφενός, εκφράζουν ανησυχία για ενδεχόμενη στροφή της Άγκυρας προς τη Μόσχα ή/και προς μια θρησκευτική δομή εξουσίας, αφετέρου, αμφισβητούν τη στρατιωτική αξιοπιστία της Τουρκίας, ενώ παράλληλα προβληματίζονται έντονα γύρω από το ζήτημα του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.
Ειδικότερα: 
Πρώτος φόβος: Ενδεχόμενη αποκόλληση της Τουρκίας από την Ε.Ε. και από τις «αξίες» της Δύσης εκτιμάται ότι «θα την ωθήσει» στην αγκαλιά της Μόσχας. Σημειώνεται ότι Ερντογάν και Πούτιν αναμένεται να συναντηθούν στις αρχές Αυγούστου, μετά από μια μεγάλη περίοδο ψυχρότητας και στην ατζέντα τους ενδέχεται να περιλαμβάνονται και ζητήματα ενέργειας, με στόχο την επάνοδο σε μονοπάτια συνεργασίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Πούτιν επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον Ερντογάν, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, εκφράζοντας στήριξη στην εκλελεγμένη Κυβέρνηση της Τουρκίας.
Αραβικά ΜΜΕ δημοσίευσαν μάλιστα πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες η Μόσχα είχε προειδοποιήσει το καθεστώς Ερντογάν για το πραξικόπημα, μερικές ώρες πριν από την εκδήλωσή του, κατόπιν υποκλοπής συνομιλιών πραξικοπηματιών από τη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών (GRU). «Δυτικά» κράτη φοβούνται επίσης το ενδεχόμενο στροφής της Τουρκίας σε μια θρησκευτική δομή εξουσίας. Σημειώνουν ότι η θρησκεία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αναχαίτιση του πραξικοπήματος και στην υλοποίηση του σχεδιασμού Ερντογάν, καθώς για πρώτη φορά επιστρατεύθηκαν ιμάμηδες σε 80 χιλιάδες τζαμιά, οι οποίοι κάλεσαν τον κόσμο να βγει στους δρόμους, επικαλούμενοι «εντολές από τον Πρόεδρό μας και την Diyanet (σ.σ. τις θρησκευτικές αρχές του τουρκικού κράτους που είναι κατοχυρωμένες με συνταγματική διάταξη-άρθρο 136)». Η κίνηση αυτή, σε συνδυασμό με τη δήλωση Ερντογάν ότι το πραξικόπημα ήταν «δώρο από τον Θεό», αλλά και την ανάγνωση από τον Τούρκο Πρόεδρο θρησκευτικών εδαφίων από το κοράνι, λίγες ώρες μετά την επιβολή καθεστώτος έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία, ενισχύει την ανησυχία δυτικών χωρών.
Δεύτερος φόβος: Η απόπειρα πραξικοπήματος προκαλεί ερωτηματικά σε σχέση με τη στρατιωτική αξιοπιστία της Τουρκίας, η οποία αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη συμβατική δύναμη του ΝΑΤΟ. «Δυτικοί κύκλοι» σημειώνουν ότι η Τουρκία, που αποτελεί το ανατολικότερο κομμάτι της αμερικανικής πυρηνικής αμυντικής αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη, έχασε τον έλεγχο στη βάση Ιντσιρλίκ, η οποία έκλεισε για 24 ώρες συνεπεία της σύλληψης του διοικητή και αξιωματικών από πραξικοπηματίες, ενώ για μέρες είχε διακοπεί η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Τα δεδομένα αυτά, όπως σημειώνουν οι ίδιοι κύκλοι, περιόρισαν τις επιχειρήσεις κατά του λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους», ενώ προκάλεσαν τεράστια ερωτηματικά αναφορικά με την ασφάλεια των περίπου 50 ΝΑΤΟϊκών πυρηνικών κεφαλών που βρίσκονται αποθηκευμένες στη βάση Ιντσιρλίκ. Σημειώνεται ότι το καθεστώς Ερντογάν επεχείρησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που προκλήθηκαν και να δείξει ότι έχει το πάνω χέρι σε σχέση με τον στρατό, στέλνοντας μαχητικά αεροσκάφη F16 σε κουρδικές περιοχές, στις πρώτες επιχειρήσεις μετά την απόπειρα πραξικοπήματος.
Τρίτος φόβος: Η κατάλυση του κράτους δικαίου, οι προγραφές και οι συλλήψεις χιλιάδων ανθρώπων, στη βάση λιστών που είχαν προπαρασκευαστεί, όπως δήλωσαν ο Επίτροπος διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν και η εισηγήτρια της Ευρωβουλής Κάτι Πίρι, συμπληρώνουν το παζλ των ανησυχιών «δυτικών κρατών». Η πρόσφατη απόφαση για επιβολή κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στην Τουρκία και για άρση της ισχύος της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θεωρείται από πολλούς ως προπομπός της επαναφοράς της θανατικής ποινής στη χώρα, κάτι που επιχειρεί να αποτρέψει η Βρετανία, θεωρώντας ότι θα αποτελέσει την ταφόπλακα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Η Ε.Ε. τηρεί στάση αναμονής, καθώς το καθεστώς Ερντογάν γνωστοποίησε την πρόθεσή του να υποβάλει αίτημα για παρέκκλιση από τη Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Συμβούλιο της Ευρώπης, διά της επίκλησης του άρθρου 15 που παρέχει μια τέτοια δυνατότητα σε περιπτώσεις κατά τις οποίες κινδυνεύει η υπόσταση ενός έθνους (σ.σ. χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα και από Γαλλία και Ουκρανία). Ο γ.γ. του Συμβουλίου της Ευρώπης Θόρμπγιορν Γιάγκλαντ δήλωσε ότι η δυνατότητα παρέκκλισης προβλέπεται από το άρθρο 15 της Σύμβασης. Πρόσθεσε ότι το ΕΔΑΔ θα αποφασίζει κατά πόσον πληρούνται τα κριτήρια επίκλησης του άρθρου 15 για παρέκκλιση από τη Σύμβαση σε μεμονωμένες περιπτώσεις, και κυρίως τα κριτήρια αναλογικότητας τού εν λόγω μέτρου. Με γραπτή δήλωση, η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. Φεντερίκα Μογκερίνι και ο Επίτροπος Γιοχάνες Χαν επεσήμαναν ότι η επιβολή κατάστασης εκτάκτου ανάγκης δεν πρέπει να έχει επιπτώσεις στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Στην πράξη, πάντως, οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ερντογάν και η φίμωση της όποιας αντίθετης άποψης καταδεικνύουν ότι η Τουρκία εισήλθε σε μια περίοδο απόλυτης προσωποκρατίας, χαρακτηριστικό δικτατορικών καθεστώτων.

Στον αέρα βίζες - Συμβούλιο Σύνδεσης
 Το σενάριο ελευθέρωσης των ευρωπαϊκών θεωρήσεων διαβατηρίων για 79 εκατομμύρια Τούρκους πολίτες, τον προσεχή Οκτώβριο, απομακρύνεται, ενώ φαίνεται ότι επιπτώσεις θα υπάρξουν και στην υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης Ε.Ε.-Τουρκίας για το Προσφυγικό/Μεταναστευτικό. Κύκλοι στην έδρα της Ε.Ε. εκτιμούν ότι η μεταπραξικοπηματική κατάσταση στην Τουρκία δεν ευνοεί την εκπλήρωση των εναπομεινάντων πέντε προαπαιτούμενων κριτηρίων για την υλοποίηση του οδικού χάρτη της χώρας, κυρίως στο ζήτημα τροποποίησης του αντιτρομοκρατικού νόμου, παρά το γεγονός ότι Άγκυρα και Ε.Ε. είχαν βρεθεί σε ακτίνα συμφωνίας.
Άλλωστε, ο εκ των συμμάχων της Άνγκελα Μέρκελ Γερμανός Επίτροπος Γκούντερ Έτινγκερ προέβλεψε ότι εφέτος δεν θα υπάρξει συμφωνία επί της ελευθέρωσης των ευρωπαϊκών θεωρήσεων διαβατηρίων. Ο Εκπρόσωπος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς δήλωσε πάντως ότι η Ε.Ε. θα τηρήσει τη συμφωνία με την Τουρκία και οι Βρυξέλλες αναμένουν ότι ανάλογη στάση θα υιοθετήσει και η Άγκυρα.
Ερωτηματικά υπάρχουν και για την πραγματοποίηση του Συμβουλίου Σύνδεσης Ε.Ε.-Τουρκίας, το οποίο αναμένεται να λάβει χώρα στις 8 ή στις 9 Σεπτεμβρίου στις Βρυξέλλες. Σε κάθε περίπτωση, γίνεται κατανοητό ότι το προσχέδιο της Κοινής Θέσης των «28», το οποίο απεκάλυψε ο «Φ», θα πρέπει να επικαιροποιηθεί, προκειμένου να ενσωματωθούν στο κείμενο οι εξελίξεις που σημειώθηκαν σε σχέση με το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Άδειασαν το Λονδίνο 
Το Λονδίνο είχε φροντίσει να κάνει αισθητή την προσπάθειά του να διασφαλίσει την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας, μετά την εκδήλωση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του Ταγίπ Ερντογάν.
Συγκλίνουσες πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι το Φόρεϊν Όφις υπέβαλε δύο ευφάνταστες ιδέες, ενώ η Ε.Ε. ετοιμαζόταν να εκδηλώσει την πρώτη της συλλογική αντίδραση, στο πλαίσιο του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών την περασμένη Δευτέρα (στην παρουσία και του Αμερικανού ΥΠΕΞ Τζον Κέρι), αναφορικά με τις πρωτοφανείς προγραφές και συλλήψεις στις οποίες επιδίδεται το καθεστώς Ερντογάν:
1. Αφενός, η Βρετανία εισηγήθηκε να προσκληθεί στο Συμβούλιο της Ε.Ε. και ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
2. Kαι, αφετέρου, να εκδοθεί κοινή δήλωση Ε.Ε.-ΗΠΑ για την Τουρκία, με προφανή στόχο την έκφραση συμπαράστασης στην εκλελεγμένη Κυβέρνηση Ερντογάν.
Οι ίδιες πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι βρετανικές ιδέες προκάλεσαν αντιδράσεις σε μεγάλο αριθμό κρατών-μελών, γεγονός που δεν άφησε κανένα περιθώριο για υλοποίησή τους. Ως αποτέλεσμα, οι ιδέες του Φόρειν Όφις απορρίφθηκαν εν τη γενέσει τους.
Πηγή στην έδρα της Ε.Ε. ανέφερε στον «Φ» ότι «η βρετανική κίνηση προκάλεσε αλγεινή εντύπωση και εύλογα ερωτηματικά. Πώς θα ήταν δυνατόν να επιχειρεί η Ε.Ε. να στείλει ένα συλλογικό αυστηρό μήνυμα σε σχέση με τη διασφάλιση του κράτους δικαίου στην Τουρκία, στην παρουσία και του ΥΠΕΞ της ενδιαφερόμενης χώρας» διερωτήθηκε η ίδια πηγή. Άλλη κοινοτική πηγή μάς ανέφερε ότι ενδεχόμενη αποδοχή των βρετανικών ιδεών θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι η Ε.Ε. επιβραβεύει το καθεστώς Ερντογάν, εν μέσω διώξεων, μαζικών συλλήψεων και κατάλυσης του κράτους δικαίου.
Φιλελεύθερος