Μια χρήσιμιη ανασκόπηση - Πώς έδρασαν στο Κυπριακό τη χρονιά που φεύγει ΗΠΑ και Ηνωμένα Εθνη

Η αρχή του 2015 βρίσκει τον Ειδικό Σύμβουλο του ΓΓ του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρθ Έιντε, σε συνεχείς διαβουλεύσεις μεταξύ Λευκωσίας και Άγκυρας, με στόχο την εξεύρεση φόρμουλας που θα επέτρεπε την μη ανανέωση της τουρκικής NAVTEX και την επανάληψη των συνομιλιών. Στις διαβουλεύσεις έχουν παρασκηνιακή εμπλοκή και οι Αμερικανοί, καθώς ένα μήνα νωρίτερα, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Αντιπρόεδρο Μπάιντεν και την Υφυπουργό Εξωτερικών Βικτώρια Νούλαντ, όταν τον επισκέφθηκαν στο νοσοκομείο Μt Sinai στη Νέα Υόρκη. 

Κατόπιν συνεννόησης με τον κ. Έιντε, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δήλωσε δημόσια στις 5 Ιανουαρίου ότι τα εκκρεμή ζητήματα θα συζητηθούν στο τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων όταν θα υποβληθούν οι χάρτες για το εδαφικό. Παρόλα αυτά την επομένη η Τουρκία εξέδωσε νέα NAVTEX δεσμεύοντας περιοχές στην Ανατολική Μεσόγειο για έρευνες του Μπαρμπαρός από τις 6 Ιανουαρίου μέχρι τις 6 Απριλίου.

Παρότι ήταν προφανές πως η απόφαση της Αγκυρας αποτελούσε υπαναχώρηση από υποσχέσεις που είχε δώσει τόσο προς τα Ηνωμένα Εθνη όσο και τους Αμερικανούς, οι αντιδράσεις και των δύο ήταν στη βάση της γραμμής ίσων αποστάσεων. Ο Αμερικανός πρέσβης των ΗΠΑ στη Λευκωσία – του οποίου οι τελευταίοι 6 μήνες στην Κύπρο ήταν πλήρεις εντάσεων – παρότρυνε με δηλώσεις προς το ΚΥΠΕ τις δύο πλευρές «να αποφύγουν λόγια ή πράξεις που συντείνουν στην αύξηση της έντασης». Ενώ ο ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Γκι-μουν, στην έκθεσή του για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ απηύθυνε έκκληση προς τις πλευρές να απόσχουν από το «παιχνίδι επίρριψης ευθυνών» και από την αρνητική ρητορική του ενός προς τον άλλον.

Η έκθεση ωστόσο προκαλεί νέα ένταση στις σχέσεις του ΟΗΕ με τη Λευκωσία, καθώς στα συμπεράσματά της έχει προστεθεί μία αρνητική αναφορά, η οποία σχετίζεται με την «απομόνωση των Τουρκοκυπρίων» και παρά τα διαβήματα, η Γραμματεία αρνήθηκε να διορθώσει.

Ο ειδικός σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ μεταβαίνει στην Κύπρο, για να δει τις πιθανότητες επανάληψης των διαπραγματεύσεων. Η στάση ίσων αποστάσεων δέχεται έντονη κριτική από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μετά από συνάντηση που είχε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στις 14 Ιανουαρίου δηλώνει ότι «ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε μια θετική συμβολή, η οποία ωστόσο δεν έγινε κατορθωτό να βγάλει τη διαδικασία των συνομιλιών από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει». Το ίδιο μήνυμα στέλνει και μέσω συνέντευξης προς τη «Μιλλιέτ», όπου δηλώνει ότι η μπάλα είναι στην τουρκοκυπριακή πλευρά.

Στις 23 Ιανουαρίου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συναντάται στο Νταβός της Ελβετίας με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών, Τζον Κέρι και του εγείρει έντονα το ζήτημα της ανάγκης άσκησης πιέσεων προς την τουρκική κυβέρνηση. Η αμερικανική κυβέρνηση φαίνεται πως αιφνιδιάστηκε από τις τουρκικές αντιδράσεις, αλλά την ίδια στιγμή πίστευε ότι δεν έπρεπε να ασκηθεί δημόσια κριτική στην Τουρκία.

Δηλώσεις εκπροσώπων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι άλλο η ρωσική εισβολή στην Κριμαία κι άλλο της Τουρκίας στην Κύπρο προκαλούν αντιδράσεις.

Η επίσκεψη στη Μόσχα του Προέδρου Αναστασιάδη, στα τέλη Φεβρουαρίου, οι δηλώσεις του και οι συμφωνίες που υπογράφηκαν μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ρωσικής Ομοσπονδίας, προκαλούν νέες τριβές στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, ενώ ο πρέσβης Τζον Κόνιγκ έγινε δέκτης επικρίσεων για σχόλιά του στο Twitter.

Η Λευκωσία προβαίνει σε διαβήματα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ενώ το θέμα συζητούν σε συνάντηση που είχαν στις αρχές Μαρτίου στην Ουάσιγκτον, ο Υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης, με την Υφυπουργό Εξωτερικών, Βικτώρια Νούλαντ. Οι Αμερικανοί πάντως επιμένουν να είναι επικριτικοί στις επαφές Μόσχας – Λευκωσίας και στέλνουν τα ίδια μηνύματα και προς τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Νίκο Χριστοδουλίδη, σε συναντήσεις του με Αμερικανούς επίσημους στην Ουάσιγκτον, στα τέλη Μαρτίου.

Την ίδια στιγμή ανακοινώνεται ο διορισμός της Κάρολιν Ντόχερτι, σε αντικατάσταση του αποχωρούντος τον Αύγουστο Κόνιγκ, ενώ φαίνεται από τις συναντήσεις που είχε ο Μπαν Γκι-Μουν με τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου και ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι με τον ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ότι δεν πρόκειται να ανανεωθεί η τουρκική NAVTEX.

Τα ίδια μηνύματα επιβεβαιώνει και στις επαφές του σε Αγκυρα και Κύπρο ο Έσπεν Μπαρθ Έιντε, που τελικά στις 7 Απριλίου ανακοινώνει τη συμφωνία για επανάληψη των συνομιλιών μετά τις ψευδοεκλογές στα κατεχόμενα.

Η ανάδειξη στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων του Μουσταφά Ακιντζί γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό τόσο από τον ΟΗΕ, όσο και την αμερικανική κυβέρνηση. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ επικοινωνεί τηλεφωνικά με το νέο Τ/κ ηγέτη, ο οποίος δέχεται και συγχαρητήριο τηλεφώνημα του Τζον Κέρι, που τον διαβεβαίωσε «για τη βούληση των ΗΠΑ να βοηθήσουν τη διαδικασία με όποιον τρόπο τα μέρη κρίνουν χρήσιμο». Ενώ με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας συνομίλησε τηλεφωνικά ο Αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν, εκφράζοντας το ενδιαφέρον της αμερικανικής Κυβέρνησης, αλλά και του ιδίου προσωπικά, για την επανέναρξη των συνομιλιών, και την ελπίδα ότι μέσα από έναν εποικοδομητικό διάλογο θα υπάρξουν θετικές εξελίξεις.

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έχει την ευκαιρία να συζητήσει τις εξελίξεις στο Κυπριακό με τον ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Γκι-μουν, στις αρχές Μαΐου, στο περιθώριο των εορτασμών για την επέτειο της νίκης επί της ναζιστικής Γερμανίας. Η ανακοίνωση της επανάληψης των συνομιλιών χαιρετίζεται από το Λευκό Οίκο και από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και με μήνυμα στο Twitter από τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Ενώ ο Μπαν Γκι-μουν επικοινώνησε τηλεφωνικά και συνομίλησε και με τους δύο ηγέτες.

Οι διάφορες ενέργειες των δύο ηγετών για τη βελτίωση του κλίματος μεταξύ των δύο κοινοτήτων και το καλό κλίμα στις συνομιλίες, δημιουργεί κλίμα ευφορίας και στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και στην Ουάσιγκτον. Στις 4 Ιουνίου ο ΓΓ του ΟΗΕ συναντάται στην έδρα του διεθνούς οργανισμού με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί και σε γραπτή του δήλωση συνεχάρη τους δυο ηγέτες για τη δέσμευσή τους να φτάσουν σε συνολική διευθέτηση του κυπριακού. Ενώ τους ενεθάρρυνε  να παραμείνουν σ` αυτό το δρόμο.

Ο μόνος που συνεχίζει τις ατυχείς δηλώσεις είναι ο πρέσβης Τζον Κόνιγκ, που στις 26 Μαΐου προκαλεί νέα διαβήματα της Λευκωσίας με την αναφορά του ότι δεν θεωρεί ότι το Κυπριακό είναι κατά κύριο λόγο πρόβλημα εισβολής και κατοχής. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέφυγε να τοποθετηθεί δημόσια πάνω στις δηλώσεις του Πρέσβη.

Χωρίς τυμπανοκρουσίες έγιναν σημαντικά βήματα στις διμερείς σχέσεις Κύπρου – ΗΠΑ. Το Μάιο πραγματοποιήθηκε χωρίς καμιά δημοσιότητα στην Κύπρο διήμερο εργαστήρι για Πρωτοβουλία Ασφαλείας και Αποτροπής της Διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής, με συμμετοχή αξιωματούχων των δύο χωρών. Ενώ τον Οκτώβριο υπήρξε αναβάθμιση του επιπέδου των διμερών επαφών, στη συνάντηση που είχαν στην Ουάσιγκτον οι δύο αντιπροσωπείες, με επικεφαλής τον υφυπουργό παρά τω προέδρω, Κωνσταντίνο Πετρίδη και την βοηθό υφυπουργό Εξωτερικών, Αμπαντα Σλόατ. Στελέχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας ενημερώνοντας τους συνέδρους της ΠΣΕΚΑ, στην Ουάσιγκτον τον Ιούνιο, μίλησαν για συγκεκριμένα βήματα στην αναβάθμιση των διμερών σχέσεων.

Τον Ιούλιο η έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ περιέχει αισιόδοξες αναφορές για τις διαπραγματεύσεις, ενώ κατόπιν παρεμβάσεων της κυπριακής διπλωματίας, δεν συμπεριλήφθηκαν οι αρνητικές αναφορές της προηγούμενης στην «απομόνωση των Τουρκοκυπρίων».

Χαρακτηριστικό του κλίματος, η αναφορά του Νεοζηλανδού προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας, που εξέφρασε ευχαρίστηση για την «ασυνήθιστη εμπειρία» να έχουν τα μέλη μία πολύ θετική ενημέρωση για την Κύπρο, από τον κ. Έιντε.

Παρά τις αναφορές για πιθανή συνάντηση του ΓΓ του ΟΗΕ και με τους δύο ηγέτες στη Νέα Υόρκη, οι «κανόνες» που ισχύουν για το ρόλο του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά την παρουσία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έγιναν σεβαστοί. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης πλην του ΓΓ του ΟΗΕ και διεθνείς ηγέτες, συναντήθηκε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών, Τζον Κέρι και τον Αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Συνάντηση με τον κ. Κέρι είχε κι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί.

Ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών ανακοίνωσε την πρόθεσή του να επισκεφθεί την Κύπρο και την Ελλάδα στα μέσα Νοεμβρίου, ενώ αμέσως μετά συνοδεύοντας τον Πρόεδρο Ομπάμα θα μετέβαινε στην Αττάλεια. Τελικά η επίσκεψη αναβλήθηκε λόγω των εξελίξεων στο Συριακό και πραγματοποιήθηκε στις 3 και 4 Δεκεμβρίου.

Όπως έγινε γνωστό από διπλωματικές πηγές, στις συναντήσεις του με τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και αξιωματούχους των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και χωρών μονίμων μελών του Σ.Α., ο Εσπεν Μπαρθ Έιντε τους ενθάρρυνε να επισκεφθούν οι Υπουργοί Εξωτερικών το Φθινόπωρο τη Λευκωσία και να συναντηθούν με τους δύο ηγέτες, συμβάλλοντας στη επίδειξη του εντόνου ενδιαφέροντος της διεθνούς κοινότητας. Στο πλαίσιο αυτό εντασσόταν και η επίσκεψη Κέρι, που επικρίθηκε από την ηγεσία της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας, καθώς εστιάστηκε μόνο στα δικοινοτικά, χωρίς την παραμικρή δημόσια αναφορά στις διμερείς σχέσεις Κύπρου – ΗΠΑ και στην στρατηγική εταιρική σχέση που αναφέρθηκε ο Τζο Μπάιντεν το 2014. Στελέχη της Ομογένειας που συμμετείχαν σε τηλεδιάσκεψη με τη βοηθό υφυπουργό Εξωτερικών, Αμάντα Σλόατ, είπαν πως η επίσκεψη Κέρι κατήργησε όσα πέτυχε η επίσκεψη Μπάιντεν. Στη συνομιλία εκφράστηκαν παράπονα και για την ένστολη παρουσία της ηγεσίας του κατοχικού στρατού σε δεξίωση της αμερικανικής πρεσβείας στην Κύπρο.

Πάντως Κύπρος και ΗΠΑ υπέγραψαν στις αρχές Δεκεμβρίου συμφωνία για ενίσχυση της συνεργασίας τους για πρόληψη και καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος, ένα ακόμη σημαντικό διμερές βήμα.

Τον Οκτώβριο, λίγα 24ωρα πριν ανακοινώσει ότι δεν θα είναι υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές, ο Αντιπρόεδρος Μπάιντεν σε ομιλία του σε εκδήλωση των Αρχόντων του Πατριαρχείου στη Νέα Υόρκη, δεν έκανε την παραμικρή μνεία στην Κύπρο. Οι πληροφορίες τον φέρνουν να έχει παραδώσει τη σκυτάλη στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις εξελίξεις στο Κυπριακό, αν και δεν αποκλείεται, τον Ιανουάριο να έχει συνάντηση με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, αν αποφασίσει να εκπροσωπήσει τις ΗΠΑ στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, από τις 20-23 του επόμενου μήνα.

http://www.typos.com.cy/cat/1/article/19168