Ο ποδοσφαιρικός αντικατοπτρισμός του εθνικισμού μέσα από τη διόπτρα της “Μεγάλης Αλβανίας”

Jordan Jorgji*
Τον προηγούμενο μήνα, στο Βελιγράδι, έλαβε χώρα η ποδοσφαιρική συνάντηση Σερβίας-Αλβανίας, μέσα σε κλίμα απόλυτης έντασης. Όπως όλοι είδαμε, ο διαιτητής σταμάτησε, και αργότερα διέκοψε οριστικά, τον αγώνα, λόγω ρίψης καπνογόνων και άλλων αντικειμένων από Σέρβους.
Η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου όταν Σέρβοι οπαδοί μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο, ενώ διαδραματίστηκαν σκηνές ωμής βίας ανάμεσα σε εκείνους και τους Αλβανούς παίκτες. Το άσχημο και αναξιοπρεπές τέλος, προκλήθηκε κυρίως από το εθνικιστικό λάβαρο της “Μεγάλης Αλβανίας”, το οποίο, ορισμένοι Αλβανοί των Σκοπίων, προέβαλαν μέσω ιπτάμενου τηλεκατευθυνόμενου ελικοπτέρου, στο γήπεδο της Παρτιζάν Βελιγραδίου.

Πολλά μη αλβανικά ΜΜΕ παρουσίασαν το επεισόδιο με το εθνικιστικό λάβαρο, ως τη βασική πρόκληση, καθώς βιάστηκαν να επιρίψουν ολόκληρη την ευθύνη στους Αλβανούς. Ξέχασαν όμως να περιγράψουν ορισμένα γεγονότα που προηγήθηκαν του “ποδοσφαιρικού πολέμου”. Η σερβική ομοσπονδία ποδοσφαίρου, δεν επέτρεψε να παραβρεθούν Αλβανοί φίλαθλοι μέσα στο στάδιο, προβάλλοντας ως προϋπόθεση την απόδειξη διαβατηρίου του αλβανικού κράτους, επιθυμώντας με αυτό το τρόπο να αποκλείσει τους Αλβανούς των άλλων χωρών της περιοχής. Έτσι κατάφερε, σε ένα στάδιο γεμάτο από περίπου 30 χιλιάδες Σέρβους οπαδούς, να μην υπάρχει κανένας Αλβανός, εκτός από ορισμένους προσκεκλημένους στη θύρα V.I.P. Πιο πριν, οι σερβικές αρχές σταμάτησαν στο αεροδρόμιο γνωστούς Αλβανούς δημοσιογράφους, επειδή φορούσαν κασκόλ με την εθνική σημαία της Αλβανίας. Επίσης, κατά τη διάρκεια του αγώνα, οι Σέρβοι οπαδοί δεν αρκέστηκαν στο γιουχάρισμα του εθνικού ύμνου του αντιπάλου, γεγονός που κακώς συμβαίνει και σε αγώνες άλλων χωρών, και ως αποτέλεσμα μπορεί να έχει καθιερωθεί ως φυσιολογικό φαινόμενο μέσα στο πνεύμα της αθλητικής αντιπαράθεσης. Δεν παρέλειψαν, όμως, ρατσιστικά συνθήματα είς βάρος των Αλβανών, όπως “σκοτώστε τους Αλβανούς” ή “σκοτώστε τους Κροάτες για να μείνει ο Αλβανός ανάδερφος”. Αν κρίνουμε από όλα αυτά, δεν μπορεί να υφίσταται ίσια ευθύνη Σέρβων και Αλβανών, ή χειρότερα, να αποδοθεί ολόκληρη η ευθύνη στους δεύτερους.

Ας έλθουμε τώρα στο αλβανικό εθνικιστικό λάβαρο του αγώνα. Εκεί παρουσιάζονταν ο χάρτης της “Μεγάλης Αλβανίας”, καθώς και η λέξη “Αυτόχθονες” κάτω από το χάρτη. Σαφώς, αυτό το γεγονός αποτελεί πραγματική πρόκληση, όχι μονάχα για τον αγώνα που διεκόπη, αλλά για ολόκληρη την περιοχή των Βαλκανίων, καθώς και ευρύτερα. Στο χάρτη της “Μεγάλης Αλβανίας” συμπεριλαμβάνονται εδάφη από τα κράτη των Σκοπίων, της Ελλάδας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου. Σχεδόν ολόκληρη η Θεσπρωτία, ένα μέρος της Δυτικής Μακεδονίας και η Κέρκυρα στην Ελλάδα, σχεδόν ολόκληρη η Π.Γ.Δ.Μ και το Μαυροβούνιο, καθώς και περιοχές της νότιας Σερβίας, εμφανίζονται ενσωματωμένα στη “Μεγάλη Αλβανία”. Εκεί, εντάσσεται και το Κόσσοβο, αν και αυτό αποτελεί σήμερα ανεξάρτητο κράτος, αναγνωρισμένο από την πλειοψηφία των κρατών. Δίχως καμία αμφιβολία, ο χάρτης αποτελεί ξεκάθαρα αλβανικό αλυτρωτισμό εις βάρος των γειτόνων. Σε αυτό το πλαίσιο, η αληθινή πρόκληση δεν εντοπίζεται σε ένα απλό ερυθρόμαυρο πανό όπου εμφανίζεται ένα ανύπαρκτο κράτος, αλλά στη μυθοποίηση και την προσωποποίηση του χάρτη αυτού στη συνείδηση των Αλβανών. Στην Αλβανία βλέπεις καθημερινά να πουλάνε και να αγοράζουν τη “Μεγάλη Αλβανία” σε σημαίες και σε άλλα αντικείμενα. Ο μέσος Αλβανός πιστεύει στην ιστορική ύπαρξη της “μεγάλης” του χώρας, για αυτό και προτιμά να ονομάζει τον χάρτη “φυσική” και όχι “μεγάλη” Αλβανία. Εξ ου και ο χαρακτηρισμός “αυτόχθονες” στο εθνικιστικό λάβαρο στο γήπεδο, και κυρίως στη συνείδηση των Αλβανών.
Δύο διαφορετικές όψεις του αλβανικού εθνικισμού, οι οποίες κατάγονται από την αλβανική εθνική αφύπνιση του 19ου αιώνα. Η τότε γεωγραφική περιχαράκωση του μελλοντικού κράτους των Αλβανών, όπου οι τελευταίοι προσδοκούσαν να ταυτίσουν γεωγραφικά το κράτος τους με το έθνος, περιείχε τα τέσσερα βιλαέτια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εκείνο του Κοσσόβου, της Σκόδρας, του Μοναστηρίου, καθώς και των Ιωαννίνων. Ορισμένοι πρωτεργάτες του αλβανικού εθνικού κινήματος, συμπεριλάμβαναν στο χάρτη και το βιλαέτι της Θεσσαλονίκης. Οι μη Αλβανοί αποκαλούν αυτό το χώρο “Μεγάλη Αλβανία”, ενώ οι Αλβανοί τον αποκαλούν “Φυσική Αλβανία”. Η άλλη όψη, σχετίζεται με την καταγωγή του έθνους, θεμελιώδης παράγων, σχεδόν, σε κάθε εθνική αφύπνιση. Οι Αλβανοί πρωτεργάτες του εθνικού κινήματος, προσπάθησαν να συνδέουν τις ρίζες του λαού τους, με τους αρχαίους Ιλλυρίους, και ορισμένοι με τους αρχαίους Πελασγούς. Αυτό θα εξυπηρετούσε το κίνημα σε δύο ζητήματα: πρώτον, να τοποθετήσει τις ρίζες του αλβανικού έθνους όσο πιο βαθιά σε χρόνο, και δεύτερον, να διαφοροποιήσει τους Αλβανούς από το έθνος των Ελλήνων, καθώς και από το έθνος ή τα έθνη των νοτιοσλάβων. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι η δεύτερη όψη έρχεται σε αντίφαση με το γεωγραφικό χώρο του αλβανικού εθνικού κινήματος και εθνικισμού. Μολονότι, οι Ιλλύριοι κατοικούσαν σε όλο το δυτικό κομμάτι της βαλκανικής χερσονήσου καθώς και σε ένα μέρος της ιταλικής – ενώ οι Πελασγοί σε μία, επίσης, ευρύ περιοχή – τα “φυσικά” εδάφη των Αλβανών, τον 19ο αιώνα αλλά και σήμερα, ταυτίζονται με την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο εθνικός μύθος του γεωγραφικού χώρου, έρχεται να αντικαταστήσει την ερυθρόμαυρη σημαία με το δικέφαλο αετό, στη συνείδηση του μέσου Αλβανού. Για τον τελευταίο, οι ξένοι, κυρίως οι Μεγάλες Δυνάμεις, ευθύνονται για τον “ακρωτηριασμό” του έθνους του, της γεωγραφικά “φυσικής Αλβανίας”. Δυστυχώς, και στη συνείδηση ορισμένων εκπροσώπων της εγχώριας ελίτ, για παράδειγμα στα μίντια, ο εμφανιζόμενος στον ιπτάμενο ελικόπτερο χάρτης, θεωρείται εθνικό σύμβολο, εθνική σημαία των Αλβανών, ενώ η αντίληψη των ξένων για το λάβαρο ως αλυτρωτισμό και πρόκληση, αποτελεί αλβανοφοβία και αδικία κατά των Αλβανών και των δικαίων τους. Ένεκεν τούτου, την επόμενη μέρα της απόδοσης, από την πειθαρχική επιτροπή τη FIFA, της νίκης στη Σερβία, δύο γνωστές αλβανικές εφημερίδες έγραψαν χαρακτηριστικά “Εννέα φασιστές χάρισαν τη νίκη στη Σερβία”.
Ο αλυτρωτικός αυτός εθνικισμός γίνεται πιο ανησυχητικός, όταν συνδυάζεται με μίσος, το οποίο καλλιεργείται στις νέες γενιές από τις ελίτ, κυρίως τα μίντια. Η φανατική γειτονοφοβία, δεν συνιστά αποκλειστικό χαρακτηριστικό μόνο των Αλβανών. Το συνθήμα των Σέρβων οπαδών “Σκοτώστε τους Αλβανούς”, δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο ποδοσφαιρικά και περιφερειακά γεγονός, αλλά υποδηλώνει το μεγάλο “βαλκανικό” μίσος κατά του ανεπιθύμητου γείτονα, κληρονομούμενο από το παρελθόν και καλλιεργούμενο στις νέες γενιές.
Η αναμέτρηση των εθνικισμών φέρνει συγκρούσεις. Η γαλουχία των νέων γενιών με φανατισμό, ο οποίος γεννά μίσος, καθιστά τις συγκρούσεις σχεδόν αναπόφευκτες.
*Υποψήφιος Διδάκτωρ 
Παντειου Πανεπιστημίου
Διεθνείς Ευρωπαϊκές και Περιφερειακές Σπουδές