H Τουρκία πρώτα θα διαμελιστεί και μετά θα ...μεγαλώσει;

Του Σεντάτ Λατσινέρ*

(Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης)

Οι πολιτικοί χάρτες αλλάζουν συχνά στην περιοχή μας: Πρώτα διαλύθηκε η γείτονάς μας Σοβιετική Ένωση, μετά η Γιουγκοσλαβία μετά το Αζερμπαϊτζάν. Το Κοσσυφοπέδιο αποσχίστηκε από τη Σερβία, η οποία είχε φύγει από την Γιουγκοσλαβία. Η Γεωργία, προτού καταφέρει να συνέλθει από το σοκ της απόσχισης της Αμπχαζίας, έζησε την τραγωδία της απόσχισης της Οσετίας, με την υποστήριξη της Ρωσίας. Φέτος η Ρωσία άρπαξε την Κριμαία από την Ουκρανία. Ο εμφύλιος και η απειλή απόσχισης των ανατολικών επαρχιών της Ουκρανίας συνεχίζεται…

Η Μέση Ανατολή είναι σε χειρότερη κατάσταση από τα Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο. Η Συρία και το Ιράκ έχουν διαμελιστεί στην πράξη. Οι δυνάμεις του Άσαντ ελέγχουν ένα μικρό μέρος της επικράτειας της Συρίας. Οι Κούρδοι, η Αλ Νούσρα και το ΙΚΙΛ, ελέχουν ο καθένας τους τη δική τους επικράτεια. Λέγεται ότι από τη διάλυση της Συρίας θα προκύψουν τουλάχιστον τέσσερα κράτη.

Στο Ιράκ η κυβέρνηση της Βαγδάτης δεν είναι πλέον κυβέρνηση ολόκληρης της χώρας, αλλά μόνο των Σιιτών. Από την άλλη πλευρά, το ΙΚΙΛ οικοδομεί ένα κράτος για όλους τους Σουνίτες. Το τρίτο κομμάτι του Ιράκ το ελέγχουν οι Κούρδοι. Το Ισραήλ έχει ήδη δηλώσει ότι υποστηρίζει την ίδρυση ενός κουρδικού κράτους. Το Ιράν και η Τουρκία στέλνουν μηνύματα στον Μπαρζανί ότι δεν θα εναντιωθούν στην ανεξαρτητοποίηση του Κουρδιστάν. Με άλλα λόγια, είναι ζήτημα χρόνου η ίδρυση τριών κρατών στο Ιράκ.

Φαίνεται ότι η επιδημία της διάλυσης κρατών στη Μέση Ανατολή θα συνεχιστεί για ένα διάστημα. Γι’ αυτό, όσοι γράφουν κείμενα για την περιοχή, κάνουν δάφορες εκτιμήσεις για το ποιες χώρες και πώς θα διαλυθούν. Ο Robin Wright σε άρθρο του στους New York Times, τον περασμένο Σεπτέμβριο, έγραψε ότι πέντε χώρες της περιοχής θα διαλυθούν σε 15 ανεξάρτητα κράτη.

Μετά το Ιράκ και τη Συρία, υποψήφιες για διάλυση χώρες είναι η Λιβύη, το Πακιστάν και η Υεμένη. Όμως πιθανές χώρες για διάλυση είναι και η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος.

Η Τουρκία θα διαλυθεί;

Όταν κανείς αναφέρεται στην Τουρκία, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο νου του είναι η ανεξαρτησία των Κούρδων. Η απόσχιση των Κούρδων από την Τουρκία, που διαθέτει το μεγαλύτερο πληθυσμό Κούρδων στον κόσμο, και η δημιουργία του Κουρδιστάν, δεν αποτελεί μια περίεργη εξέλιξη για τον έξω κόσμο.  Το να μην επηρεαστούν οι Κούρδοι της Τουρκίας από το κύμα εθνικισμού που έχει ξεσπάσει μεταξύ των Κούρδων, που ήδη διοικούν τον εαυτό τους στο Ιράκ και τη Συρία, αποτελεί ένα μακρινό ενδεχόμενο.

Πέραν των εκτιμήσεων για τους εκτός Τουρκίας Κούρδους, στο εσωτερικό της χώρας μας το ΡΚΚ αποτινάζει ταχύτατα τον μανδύα της τρομοκρατικής οργάνωσης και βλέπουμε όλοι μαζί ότι ενδύεται τον μανδύα του «νόμιμου διαπραγματευτή»! Οι όποιες συμπλοκές μεταξύ των δυνάμεων του κράτους και του ΡΚΚ σταματάνε ή αναβάλλονται, όμως κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ΚΑΙ στην Τουρκία αυξάνεται ο κουρδικός εθνικισμός. Το ΡΚΚ παρουσιάζεται πλέον ως ο μόνος εκπρόσωπος των Κούρδων, ενώ την ίδια περίοδο ο διασπαστικός εθνικισμός ενισχύεται μέρα με την ημέρα ανάμεσα στην κουρδική νεολαία.

Ο εθνικισμός είναι σαν την οδοντόκρεμα, αν βγει από το σωληνάριο, δεν μπορείς να την ξαναβάλεις μέσα. Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, η Τουρκία θα πρέπει να μάθει να ζει με την παρουσία ενός ισχυρού κουρδικού εθνικισμού στο εσωτερικό της τα επόμενα χρόνια…

Η εκτίμησή μου είναι ότι όλοι οι κατηγορούμενοι του PKK-KCK που βρίσκονται στις φυλακές θα απελευθερωθούν σύντομα, ενώ και ο Οτζαλάν θα μείνει ελεύθερος μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Άλλωστε ήδη προετοιμάζουν ψυχολογικά την κοινή γνώμη για κάτι τέτοιο εδώ και καιρό…

Θα μεγαλώσουμε διαμελιζόμενοι;

Για κάποιους αυτά που αναφέρουμε πιο πάνω όχι μόνο δεν θεωρούνται αρνητικά, αλλά αποτελούν εξελίξεις που θα πρέπει να μας κάνουν να χαρούμε. Με βάση αυτήν την προσέγγιση, η Τουρκία για να γίνει μεγάλο κράτος, θα πρέπει να ξαναγίνει Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να διορθωθούν τα λάθη του κεμαλικού κράτους και να επαναφέρουμε την παλιά άποψη που είχαμε για τα έθνη-μιλιέτια.

Πάντα με βάση την ίδια αντίληψη, για να γίνει δυνατή η παλινόρθωση της Οθωμανίας, θα πρέπει πρώτα να ενωθούν διάφορες εθνότητες μέσω ομοσπονδίας ή συνομοσπονδίας και μετά να προσαρτηθούν στη νέα Οθωμανία. Είναι κάτι ανάλογο με αυτό που είχε προτείνει ο Οζάλ, συνομοσπονδία ανάμεσα σε Τουρκία-Συρία-Ιράκ.

Κάθε μέρα που περνάει δε αυξάνεται ο αριθμός εκείνων που λένε ότι για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρώτα να γίνει μια ομοσπονδία Τούρκων-Κούρδων. Με βάση το σκεπτικό αυτό, θα πρέπει πρώτα να ενωθούν όλοι οι Κούρδοι μεταξύ τους, να κάνουν το δικό τους κράτος και μετά να κάνουν ομοσπονδία ή συνομοσπονδία με την Τουρκία. Και αυτό το λένε «Θα μεγαλώσουμε διαμελιζόμενοι»

Όσοι υπερασπίζονται αυτήν την άποψη ισχυρίζονται ότι η Τουρκία δεν μπορεί να "σηκώσει" πλέον μια ένοπλη σύγκρουση με τους Κούρδους. Μια τέτοια σύγκρουση θα σημάνει το τέλος και των δυο πλευρών, άρα η απόσχιση των Κούρδων είναι καλύτερη από την τρομοκρατία.

Εμείς να πούμε ότι είναι πολύ αισιόδοξο αυτό το σενάριο, που στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι Κούρδοι θα σταθούν στο πλευρό μας λόγω της θρησκείας. Κανείς δεν ξέρει, όμως, πως θα συμπεριφερθεί κάποιος όταν αποκτήσει την ανεξαρτησία του. Με άλλα λόγια, ένα τέτοιο ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, αντί για την Τουρκία, μπορεί να επιλέξει το Ισραήλ ή το Ιράν ως εταίρο.

Ο Φατίχ Αλταϋλί**, στις 1 Ιουνίου 2014, έγραφε στην εφημερίδα Habertürk:

“Όπως φαίνεται από τις εξελίξεις το επόμενο διάστημα η Τουρκία θα εγκαταλείψει το ενιαίο κράτος και θα περάσει σε μια ομοσπονδιακή δομή. Αν μας δώσει χρόνια ο Αλλάχ, τα επόμενα δέκα χρόνια θα δούμε την Τουρκία να διαλύεται σε δυο ή τρία κομμάτα, ίσως και περισσότερα. Τα μηνύματα γι’ αυτό ήδη άρχισαν να έρχονται. Η Τουρκία θα διαλυθεί. Πιθανόν να έγινε κάποιος σχεδιασμό του στρατηγικού βάθους, «να μεγαλώσουμε διαμελιζόμενοι και διαλυόμενοι». Το Κουρδιστάν θα αποσχιστεί από το Ιράκ, θα γίνει ομοσπονδία και με τις περιοχές των Κούρδων της Τουρκίας και μετά θα ενωθεί με την υπόλοιπη Τουρκία.”

Αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί και εμπεδώνεται μέρα με τη μέρα στην Άγκυρα. Όμως, το σενάριο αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην περιοχή μας, όπου δεν υπάρχει η νοοτροπία της συναίνεσης και της συνενόησης. Όλα αυτά θα μείνουν στα χαρτιά.

Το ΡΚΚ και ο Οζαλάν, υπό το κάλυμμα του εκδημοκρατισμού, με την τακτική της σαλαμοποίησης σταδιακά θα κερδίσουν ένα καθεστώς αυτοδιάθεσης. Όμως αυτό δεν έχει καμία σχέση με τον εκδημοκρατισμό και μοιάζει πιο πολύ με το δρόμο που ακολούθησαν τα έθνη που ήταν σε καθεστώς αποικίας για να κερδίσουν την ελευθερία τους.

Με άλλα λόγια, το ΡΚΚ θέλει να απαλλαγεί από την αποικιοκρατία της Τουρκίας και η διαδικασία που ακολουθείται θα καταλήξει σε μια διαλυμένη Τουρκία.

Τι πρέπει να γίνει;

Κατά την αποψή μου η Τουρκία, αν θέλει να γίνει και πάλι ένα ισχυρό κράτος, θα πρέπει να συμμαζέψει πρώτα απ’ όλα τα του οίκου της. Άρα, θα πρέπει να γίνει ένα κράτος δικαίου. Ένα τέτοιο κράτος, στο οποίο θα θέλουν να ζήσουν μαζί Τούρκοι και Κούρδοι. Αυτό, όμως, δεν θα γίνει παραχωρώντας περισσότερα εθνικά δικαιώματα στους Κούρδους, αλλά περισσότερα δικαιώματα, ελευθερία, δικαιοσύνη και ευημερία σε όλους τους πολίτες.

Το δεύτερο, είναι να μάθει η Τουρκία να προστατεύει τον εαυτό της από τη Μέση Ανατολή. Αν όχι, η Μ. Ανατολή θα τραβήξει και θα καταπιεί ολόκληρη την Τουρκία.

Όσον αφορά την λύση του Κουρδικού χωρίς όπλα, μέσα από διαπραγματεύσεις με το ΡΚΚ, το σημαντικό είναι πώς θα γίνει αυτό. Αν δημιουργήσετε εσείς οι ίδιοι μια φυγόκεντρη δύναμη και αν επιτρέψετε την επέκταση και την ενίσχυση του κουρδικού εθνικισμού, τότε δεν πρόκειτε να πετύχετε τίποτα.  Εκδημοκρατισμός δεν σημαίνει ενίσχυση εθνικιστικών αποσχιστικών τάσεων.

Τέλος, κανένα κράτος που δεν είναι παρόν σε μια περιοχή που έχει μετατραπεί σε πεδίο ένοπλων συγκρούσεων, δεν είναι δυνατόν να κερδίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία πρέπει να είναι ενεργή στο πεδίο των εξελίξεων.

*Τούρκος ακαδημαϊκός, ειδικός σε θέματα  Διεθνούς Ασφάλειας και Μέσης Ανατολής

**O Φατίχ Αλταϋλί είναι εκδότης της εφημερίδας Habertürk, με πολύ καλές προσβάσεις στην τουρκική κυβέρνηση και το ΥΠΕΞ.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα INTERNETHABER

Το κείμενο στα τουρκικά ΕΔΩ