Ανταλλαγή εθνικών θησαυρών μεταξύ Βουλγαρίας-Ελλάδος: Ζητούν τα οστά του Σαμουήλ, τους ζητάμε πίσω τις εικόνες

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ
Μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας. Η χώρα μας θα δώσει τα λείψανα του τσάρου Σαμουήλ και οι Βούλγαροι βυζαντινά χειρόγραφα και εικόνες που είχαν αρπάξει κατά τον Α΄ Παγκόσμιο.
Οι συζητήσεις διεξάγονται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, με απόλυτη μυστικότητα και βρίσκονται σε καλό δρόμο. Τα χρονικά περιθώρια άλλωστε στενεύουν. Οι Βούλγαροι τιμούν φέτος τα χίλια χρόνια από τον θάνατο του «πατριάρχη» του έθνους τους, τσάρου Σαμουήλ, και προγραμματίζουν για το φθινόπωρο εντυπωσιακές εκδηλώσεις και τελετές. Το λείψανο του «πατέρα του έθνους» θέλουν να αποτελέσει σε αυτές τη μεγάλη ατραξιόν. Πλην όμως, τον υπερπολύτιμο για τους Βούλγαρους εθνικό θησαυρό, τα οστά δηλαδή του πρώτου αυτοκράτορά τους, τα έχουν οι Ελληνες, που ζητούν ανταλλάγματα για να τα δώσουν.

Ποια είναι αυτά; Μερικές εκατοντάδες βυζαντινά χειρόγραφα, εικόνες και εκκλησιαστικά σκεύη που είχαν αρπάξει οι βουλγαρικές αρχές κατοχής το 1918 στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις Μονές Τιμίου Προδρόμου Δράμας και Παναγίας Αχειροποιήτου Παγγαίου. Με την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγί, το 1920, οι Βούλγαροι επέστρεψαν τα κειμήλια της Μονής Προδρόμου, όχι όμως και τα 400 και πλέον που είχαν πάρει από το μοναστήρι των Σερρών και τα οποία φυλάσσονται στο μουσείο Ιβάν Ντουίτσεφ, στη Σόφια.

Η ανακάλυψη

Πίσω στο 1969. Ο καθηγητής του ΑΠΘ Νικόλαος Μουτσόπουλος ανακαλύπτει σε ανασκαφή στην Πρέσπα, πλάι στον τάφο με το λείψανο του Αγίου Αχιλλείου, τέσσερις «περίοπτες», όπως τις χαρακτηρίζει μιλώντας στην «Κ», σαρκοφάγους. Κατόπιν διεξοδικών επιστημονικών και ιστορικών ελέγχων αποφαίνεται –και σε αυτό συμφώνησαν και οι Βούλγαροι ειδικοί, που στη συνέχεια εξέτασαν τα οστά– ότι ανήκαν στον βασιλιά Σαμουήλ και σε στενούς συγγενείς του.

Πώς βρέθηκε στην Πρέσπα ο Σαμουήλ; Μετά τη συντριβή του από τα βυζαντινά στρατεύματα στη μάχη του Κλειδίου το 1014, θα καταφύγει εκεί, όπου νωρίτερα είχε ενταφιάσει το λείψανο του Αγίου Αχιλλείου, που είχε αρπάξει από τη Λάρισα, και θα πεθάνει στις 6 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου από καρδιακή προσβολή. Επί δεκαετίες ο ομότιμος, πλέον, καθηγητής Μουτσόπουλος φύλασσε τα οστά του Βούλγαρου ηγέτη στο πατάρι του σπιτιού του, για να τα παραδώσει τελικά προσφάτως στο Βυζαντινό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, όπου και φυλάσσονται.

Ολο αυτό το διάστημα, οι Βούλγαροι δεν έπαψαν να ζητούν τα οστά του βασιλιά τους. Οπως και η ελληνική πλευρά δεν σταμάτησε να θέτει το θέμα της επιστροφής των κλεμμένων χειρογράφων, χωρίς αποτέλεσμα. Τώρα τα πράγματα δείχνουν να έχουν πάρει καλό δρόμο, με αφορμή τους εορτασμούς στη Βουλγαρία. «Η Ελλάδα μάς δίνει τα οστά», ανήγγειλε προσφάτως η εφημερίδα «24 ώρες» της Βουλγαρίας, στην οποία ο πρόεδρος του Ιδρύματος Βουλγαρική Μνήμη, δρ Μίλεν Βραμπέφσκι, θα δηλώσει επ’ αυτού: «Εδώ και έξι χρόνια η ελληνική πλευρά δηλώνει ετοιμότητα να μας δώσει τα λείψανα του Σαμουήλ και ως αντάλλαγμα να λάβει κάποια βυζαντινά πατριαρχικά χειρόγραφα που κάποτε σώζονταν σε μοναστήρι στη Β. Ελλάδα». Ο κ. Ν. Μουτσόπουλος, κατόπιν εντολής του κ. Σαμαρά, ταξίδεψε προσφάτως στη Σόφια...
Καθημερινή