«Τι θέλουμε να γίνουμε όταν θα ενηλικιωθούμε;»

Σπύρος Λίτσας*

Συζητώντας συχνά με τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ηλία Κουσκουβέλη ή μετέχοντας σε διάφορα πάνελ επιστημονικών παρουσιάσεων σε συνέδρια και ημερίδες, τον ακούω να επαναλαμβάνει την ίδια εύστοχη φράση που συμπυκνώνει τα συγκαιρινά μας διλήμματα: «Τι θέλουμε να γίνουμε όταν ενηλικιωθούμε;» Ποια κατεύθυνση θα υιοθετήσουμε ώστε η Ελλάδα να υπερβεί οριστικά τα αυτοτροφοδοτούμενα αδιέξοδά μας και να συμπεριφερθεί ως ορθολογικό κράτος; Για ποιο λόγο, άραγε, σχεδόν από τη γέννηση του ελληνικού έθνους-κράτους, που καλείται να διαχειριστεί το αποτέλεσμα μιας Επανάστασης που τελματώθηκε στις εσωτερικές έριδες, στην αδυναμία υπέρβασης των εσωτερικών κοινωνικοϊδεολογικών αδυναμιών και την εγκατάλειψη της κοσμοσυστημικής του ιδιοσυγκρασίας, η ελληνική πολιτεία νιώθει άνετα φορώντας τον διάτρητο μανδύα του πτωχού, μικρού και «εύκολα διαχειρίσιμου κράτους»; Τι θέλουμε να γίνουμε όταν μεγαλώσουμε; Αυτό που μας έφερε μέχρι εδώ σήμερα, γιατί η ανθρώπινη φύση απεχθάνεται τις κομβικές μεταβολές, ή ένα νέο κράτος με προοπτικές δημιουργικής συμμετοχής στο νέο πολυπολικό διεθνές παίγνιο;

Τον καιρό αυτό μελετώ το πρωτότυπο και επιστημονικά εύστοχο έργο του Διονύση Τσιριγώτη «Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία: Διεθνείς Σχέσεις και Διπλωματία», Εκδόσεις Ποιότητα, 2013. Το περιεχόμενο του έργου αυτού έρχεται να ενδυναμώσει την άποψη ότι σίγουρα «όταν μεγαλώσουμε» οφείλουμε να γίνουμε κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που ήμασταν μέχρι σήμερα. Ενα κράτος και μια κοινωνία που αφεθήκαμε στο ευτελές του νεποτισμού και της κομματοκρατίας, στο εύκολο της μετριοκρατίας και στο φοβικό δόγμα του μικρού και ανίσχυρου κράτους και που πλέον υποχρεούται να αλλάξει. Αν θέλει πραγματικά να μεγαλώσει.

Αν σήμερα κοιταζόμαστε στον ενδοκρατικό καθρέφτη των δομικών μας ενοχών και αισθανόμαστε άβολα με την πορεία των πραγμάτων, τότε δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πλέον έχει έρθει η ώρα που τα υλικά του παρελθόντος οφείλουν να συγκεντρωθούν στη χωματερή του παρόντος μας και να παράξουμε νέες αφηγήσεις και νέα οχήματα που θα μπορέσουν όχι μόνο να μας οδηγήσουν πιο παραπέρα -ένα κράτος μπορεί είτε να πατά στα πόδια του είτε να σέρνεται καλύπτοντας την απόσταση των καιρών-, αλλά να μας επιτρέψουν να σηκώσουμε το κεφάλι, να νιώσουμε ξανά υπερήφανοι όχι μόνο για το χθες μας, αλλά και για το δικό μας τώρα, να προσφέρουμε στους νέους μας την απαραίτητη ασφάλεια που χρειάζεται η νεότητα για να ανθήσει και να ξεκινήσουμε για άλλη μια φορά να προσφέρουμε στο οικουμενικό γίγνεσθαι με όρους ουσίας και διαχρονικής προσφοράς που θα αναδείξει το οντολογικό μας είναι σε μια στερεότερη βάση.

Ενα νέο αξιακό πλαίσιο ανάπτυξης των κοινωνικών μας δομών, ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα παράγει πλούτο, ένα νέο κοινωνικό πρότυπο που θα προάγει τη γνώση και την ηθική σε ενδοκρατικό επίπεδο και την ενεργητική διάθεση διασφάλισης των εθνικών θέσεων και συμφερόντων σε διεθνές επίπεδο. Τι θέλουμε να γίνουμε όταν μεγαλώσουμε; Ενα έξυπνο κράτος! Ενα κράτος που θα αξιοποιεί στο έπακρο τους υποκειμενικούς συντελεστές ισχύος που διαθέτει, που θα είναι έτοιμο να αναγνωρίσει τις ευκαιρίες που παράγονται εξαιτίας της συστημικής μεταβλητότητας στη διεθνή αρένα, που θα είναι διατεθειμένο να αναγνωρίζει τις δομικές απειλές που επηρεάζουν την αυθυπαρξία του και δεν θα καταφεύγει στην πρόσκαιρη και την ανορθολογική λύση του κατευνασμού, αλλά θα οικοδομεί ένα λειτουργικό σχήμα αποτροπής με έντονα τα στοιχεία των έξυπνων εφαρμογών. Ενα έξυπνο κράτος που θα αντιλαμβάνεται την αξία της κοινωνικής συνοχής, θα επενδύει στη γνώση και στον ορθολογισμό και θα εφαρμόζει τις αρχές της αυτοβοήθειας στην καθημερινή προσπάθεια επίτευξης της επιβίωσής του. Ενα έξυπνο κράτος, με έξυπνες προτάσεις υπέρβασης των αδιεξόδων και των δομικών αποτυχιών, που καθορίζουν τη συστημική μας εξέλιξη για σχεδόν δύο αιώνες.

* Ο Σπύρος Λίτσας είναι Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
κυριακάτικη δημοκρατία