Σιβηρία: Το γεωπολιτικό κλειδί της Ευρασίας

Ουσιαστικά σχέδια για την ανάπτυξη της Σιβηρίας, μιας περιοχής μοναδικού φυσικού και ορυκτού πλούτου, αλλά και εξαιρετικά δύσκολης να «κατακτηθεί» λόγω των σκληρών καιρικών συνθηκών, είναι απαραίτητο να εκπονηθούν και να υλοποιηθούν άμεσα.

Γελοιογραφία του Νιγιάζ Καρίμοφ

Βλαντισλάβ Ινοζέμτσεφ, Vedomosti

Πρόσφατα, στην οικονομική διάσκεψη του Κρασνογιάρσκ για μια ακόμη φορά έγιναν συζητήσεις επί συζητήσεων για την ανάπτυξη των ανατολικών περιφερειών της Ρωσίας. Είμαι βέβαιος ότι οι δημόσιες εταιρίες, τα ιδρύματα και τα υπουργεία, δεν θα μπορέσουν να λύσουν τα προβλήματα της Σιβηρίας.

Ιδού όμως, ορισμένα στοιχεία που συνθέτουν το «προφίλ» αυτής της απέραντης περιοχής:

Πρώτον, σχεδόν το 75% των συνολικών εσόδων από τις ρωσικές εξαγωγές (περίπου 410 δις δολάρια) για το 2012 προήλθαν από προϊόντα που εξορύχτηκαν ή κατασκευάστηκαν πέρα από τα Ουράλια. Επίσης, σύμφωνα με υπολογισμούς, ο όγκος των επενδύσεων στην οικονομία της Σιβηρίας και της Άπω Ανατολής το 2012 ήταν 62 δις δολάρια. Εφόσον η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προτίθεται να ενισχύσει την ανάπτυξη της Σιβηρίας, τότε θα ήταν ορθότερο να διοχετεύσει στη συγκεκριμένη περιοχή ένα μέρος των εσόδων αυτών.

Δείτε ακόμα: Η ανακατάληψη της Σιβηρίας

Δεύτερον, σήμερα μόνο η αγορά μπορεί να δώσει σαφείς απαντήσεις για τη σωστή κατεύθυνση των επενδύσεων. Από την πλευρά του δε, το κράτος και οι φορείς του προσανατολίζονται σε επενδύσεις για γιγαντιαία και συχνά μη προσοδοφόρα προγράμματα. Στις στρατηγικές που αφορούν την ανάπτυξη της Σιβηρίας και της Άπω Ανατολής διαβάζουμε για εμφάνιση πόλεων στην Αρκτική, για γέφυρα στη Σαχαλίνη και τούνελ κάτω από τον Βερίγγειο πορθμό (θαλάσσιο στενό μεταξύ του ακρωτηρίου Ντεζνιόβ της Τσουκότκα που είναι το ανατολικότερο σημείο της Ασίας, και του Ακρωτηρίου του Πρίγκιπα της Ουαλίας της Αλάσκα που είναι το δυτικότερο σημείο της Αμερικανικής ηπείρου). Για αυτούς που βρίσκονται στη Μόσχα, όλα αυτά ίσως να φαντάζουν ενδιαφέροντα, ωστόσο, από τη Σαχαλίνη προς την ηπειρωτική χώρα δεν μεταβαίνουν πάνω από 160 χιλ. άνθρωποι το χρόνο, ενώ το κόστος της σήραγγας μέχρι την Αλάσκα ξεπερνά αρκετές φορές τον ετήσιο όγκο του εμπορίου της Ρωσίας με αυτή την πολιτεία των ΗΠΑ, τη στιγμή μάλιστα που μέσω του Υπερσιβηρικού εξάγονται κυρίως σιδηρομεταλλεύματα και κάρβουνο.

Τρίτον, η Σιβηρία είναι σήμερα μια περιοχή η οποία χρειάζεται τεράστιες επενδύσεις στον κοινωνικό τομέα και ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα από τις τοπικές Αρχές, παρά από τις Ομοσπονδιακές. Εξάλλου, η γέφυρα στη Σαχαλίνη, η σήραγγα στην Αλάσκα, η αξιοποίηση των αρκτικών ακτών και τα έργα σιδηροδρόμων θα απαιτήσουν 150-200 δις δολ. τα επόμενα 10 χρόνια, δηλαδή 150% περισσότερα κονδύλια από όσα δαπανήθηκαν για την κατασκευή κατοικιών σε όλες τις περιοχές πέραν των Ουραλίων καθ’ όλη τη μετασοβιετική περίοδο.

Τι πρέπει να γίνει

Η Σιβηρία είναι ένας μοναδικός τόπος της Ρωσίας. Είναι το μέρος, στο οποίο συγκεντρώνονταν -εθελοντικά ή παρά τη θέλησή τους- ακτιβιστές του δημόσιου βίου από ολόκληρη τη Ρωσία. Οι Ρώσοι ίδρυσαν στις ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού τις πρώτες πόλεις, πριν δηλαδή από τους Αμερικάνους. Δημιουργήσαμε εδώ σιδηροδρομικό δίκτυο σχεδόν το ίδιο διάστημα με αυτούς. Εδώ και πολύ καιρό όμως αρχίσαμε να υστερούμε από τους Αμερικάνους, ακριβώς επειδή αρχίσαμε να αναπτύσσουμε τη Σιβηρία ως μια περιοχή ελεγχόμενη και εξαρτημένη από τη Μόσχα. Υστερήσαμε επειδή ιδρύσαμε το πρώτο πανεπιστήμιο στη Σιβηρία 300 χρόνια μετά την εποίκησή της, ενώ οι Βρετανοί για παράδειγμα έκαναν το ίδιο μόλις 50 χρόνια μετά την έναρξη του εποικισμού της Νέας Αγγλίας (περιοχή στις Βορειοανατολικές ΗΠΑ).

Κατά την άποψή μου, αντί για τη δημιουργία μιας ακόμη δημόσιας κοινοπραξίας, η κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει σε εντελώς διαφορετικά μέτρα για την ανάπτυξη της Σιβηρίας και της Άπω Ανατολής. Ειδικότερα:

Πρώτον, πρέπει να γίνουν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της ορθής χρήσης του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Θα πρέπει τουλάχιστον το 25% των φόρων που εισπράττονται από τους φυσικούς πόρους να κατευθύνονται στην ανάπτυξη της περιοχής και παράλληλα, οι αποφάσεις για τα προγράμματα στα οποία θα χρησιμοποιούνται, να λαμβάνονται με την ευρεία συμμετοχή των πολιτών, και στην ιδανικότερη περίπτωση, μέσω τοπικών δημοψηφισμάτων και δημοσκοπήσεων. Πρόκειται για κάτι που δεν θα υπονομεύσει με οιονδήποτε τρόπο τη θέση του ομοσπονδιακού κέντρου.

Δείτε ακόμα: Η ευτυχισμένη πετρελαιοπαραγωγός κωμόπολη του Κάντυ-Μανσίσκ

Δεύτερον, πρέπει να ξεκινήσει μια αληθινή αύξηση της αποτελεσματικότητας της οικονομίας της Σιβηρίας. Δεν χρειάζεται να οικοδομηθούν ξανά πόλεις στον Βορρά. Αξίζει μάλλον η περιοχή να αναπτυχθεί με τη μέθοδο της τοποθέτησης εκεί εργατικού δυναμικού που θα προέρχεται από άλλες περιφέρειες, και στο οποίο θα εξασφαλίζονται όλα τα απαραίτητα για το διάστημα που θα παραμείνει και θα εργαστεί εκεί. Οι διατυπώσεις που αναφέρονται στις στρατηγικές ανάπτυξης της Σιβηρίας, οι οποίες κάνουν λόγο για «διαμόρφωση μεγάλων οικισμών για την αξιοποίηση των περιοχών», είναι άνευ σημασίας και αντιπαραγωγικές.

Στη Σιβηρία δεν υπάρχει πρόβλημα πληθυσμού, καθώς η πυκνότητά του πέραν των Ουραλίων είναι κατά μέσο όρο 2,26 άνθρωποι ανά τετ. χιλιόμετρο, συγκριτικά με το 0,49 στην Αλάσκα και το 0,03 (!) στις βόρειες περιοχές του Καναδά. Προβλήματα υπάρχουν με την χρήση του, καθώς η παραγωγικότητα στις δημόσιες επιχειρήσεις (όπως στους Ρωσικούς Σιδηροδρόμους), είναι τουλάχιστον κατά έξι φορές χαμηλότερη από ότι στην Ευρώπη ή την Ιαπωνία. Ο στόχος σήμερα δεν είναι η διεύρυνση, αλλά η συμπίεση των περιοχών και η αύξηση της αποτελεσματικότητας της οικονομικής διαχείρισης.

Τρίτον, πρέπει να επανεξεταστεί ο ρόλος της Σιβηρίας στην οικονομία και την πολιτική του Ειρηνικού. Η οικονομία ολόκληρης της περιοχής είναι μικρότερη από την κινεζική κατά 34 φορές, και από εκείνη της Καλιφόρνιας κατά 6,5 φορές. Πρέπει να συμμετάσχουμε στην οικονομία του Ειρηνικού, να δημιουργήσουμε επαφές, όχι μόνο με την Κίνα, αλλά και με τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, την Αυστραλία, τον Καναδά και τέλος, με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν πρέπει να έχουμε κατά νου ότι Ειρηνικός Ωκεανός είναι μόνο η Ασία. Το συνολικό ΑΕΠ από τα κράτη που επικοινωνούν μαζί του, προέρχεται κατά 48,6% από τις ασιατικές χώρες, κατά 46,1% από εκείνες της Βόρειας και Λατινικής Αμερικής. Η Ρωσία σε αυτή την περιοχή είναι ένας φυσικός ρυθμιστής, και όχι ο πιστός προμηθευτής όπλων της Κίνας. Αυτό όμως, είναι κάτι που γίνεται πιο ορατό από την ίδια τη Σιβηρία, και όχι τόσο από τη Μόσχα, από την οποία το τελευταίο διάστημα έχουν συνηθίσει να κοιτούν μόνο προς την πλευρά του Πεκίνου.

Ο Βλαντισλάβ Ινοζέμτσεφ είναι διευθυντής του Κέντρου Μελετών της Μεταβιομηχανικής Κοινωνίας, και μέλος του υπουργείου Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Πηγή: Η Ρωσία Τώρα