28/11/12

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο της αρχαιότητας


Η ιδέα για το στολισμό ενός δέντρου κατά τα δεν είναι ξενόφερτη, όπως θεωρούν πολλοί. Στην αρχαία Ελλάδα παρόμοιο έθιμο υπήρχε, μόνο που το φύτό δεν ήταν έλατο, αλλά η .Η Ειρεσιώνη (<είρος = έριον, μαλλίον) ήταν κλάδος αγριελιάς (κότινος) στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λ.π., εκτός του μήλου και του αχλαδιού). Αποτελούσε έκφραση ευχαριστίας για τη γονιμότητα του λήξαντος έτους και παράκληση συνεχίσεως της γονιμότητας και ευφορίας κατά το επόμενο και ήταν αφιερωμένη στην Αθηνά, τον Απόλλωνα και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη).

Το διάστημα 22 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου, παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς ζούσαν, περιέφεραν την Ειρεσιώνη στους δρόμους της πόλης των Αθηνών τραγουδώντας κάλαντα από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας το φιλοδώρημά τους από τον νοικοκύρη ή τη νοικοκυρά και όταν έφθαναν στο σπίτι τους κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την ιδία ημέρα του νέου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν. Άλλα παιδιά κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την θύρα του Ιερού του Απόλλωνος.

Πρόγονος λοιπόν, του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι η Ειρεσιώνη , μέσω της οποίας μεταδόθηκε το έθιμο του στολισμένου δέντρου στους βόρειους λαούς από τους Έλληνες ταξιδευτές, οι οποίοι ελλείψει  ελαιοδένδρων, στόλιζαν κλαδιά από τα δέντρα που ευδοκιμούσαν σε κάθε τόπο.Το έθιμο της Ειρεσιώνης καταδικάστηκε ως ειδωλολατρικό από το θεοκρατικό καθεστώς του Βυζαντίου και απαγορεύτηκε. Αιώνες  αργότερα το ίδιο έθιμο επανήλθε με την μορφή Χριστουγεννιάτικου και Πρωτοχρονιάτικου δένδρου από τους  Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο. Παρ’ όλα  αυτά, το έθιμο της Ειρεσιώνης υπήρχε πάντα στην ιστορική μνήμη των Ελλήνων, γι αυτόν τον λόγο, το Χριστουγεννιάτικο δένδρο υιοθετήθηκε αμέσως.
http://www.polispress.gr

1 σχόλιο:

  1. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο όπως το γνωρίζουμε σήμερα έχει σαφώς δυτικοευρωπαϊκή καταγωγή.
    Η γενική αντίληψη και η ως εκ τούτου ευρεία αποδοχή του ως διακοσμητικό στοιχείο σε μεγάλη επίσημη γιορτή είναι πανάρχαια και αλληλεπικαλύπτεται και παραλλάσσει κατά καιρούς λαούς και μόδες.
    Εμείς βλέπουμε σήμερα την τελική διαμόρφωση μίας πορείας με πολλές πτυχές πολιτισμικές, γεωγραφικές και αισθητικές.
    Επειδή θα χρειαζόταν εκτενέστατη ανάλυση και ο χώρος δεν είναι κατάλληλος, θα περιοριστώ σε μόνο δύο στοιχεία, αλλά πολύ βασικά:
    1) Το δέντρο καθ' εαυτό ως επίσημο διακοσμητικό στοιχείο
    2) Τα αναρτώμενα σφαιρίδια-καρποί

    Το μεν δέντρο είναι στοιχείο -ιδίως στο πλαίσιο της κουλτούρας των βασιλικών κήπων-παραδείσων- από την ασσυροβαβυλωνιακή εποχή και λαμβάνει την μέγιστη έως σήμερα εκλέπτυνση από τους Πέρσες.
    Παράλληλα όμως απομονώνεται το ένα δέντρο με διάφορες ερμηνείες και συμβολισμούς (κατά εποχή, πολιτσμό, μόδα ή πολιτική σκοπιμότητα), ως στοιχείο που συμπληρώνει την επίσημη παρουσία του ενθρόνου ηγεμόνα:
    έτσι τόσο ο αυτοκράτορας στην Κων/πολη όσο και ο χαλίφης στην Βαγδάτη διέθεταν χρυσά δέντρα με πουλιά που τιτίβιζαν και φτερούγιζαν (μηχανικά εννοείται) κατά τον 9ο-10 αι. Από τις παραδόσεις των παραμυθιών για δέντρα με χρυσά μήλα που τα φυλάσσουν τα βασιλόπουλα αλλά τους τα κλέβει κάποιος κλπ μέχρι τα ψηδωτά στο ανάκτορο του χαλίφη στην Ιεριχώ, όπου στην θέση το θρόνου το πάτωμα έχει ένα δέντρο με σφαιρικούς καρπούς, η ιδέα του δέντρου με τους χρυσούς-μαγικούς καρπούς ταυτίζεται με την έννοια της βασιλείας και τις μεταφυσικές προεκτάσεις της.

    Ως προς το 2ο σημείο, αρκεί μόνο να κοιτάξει κανείς που κατασκευάζονταν παραδοσιακά κρεμαστά σφαιροειδή διακοσμητικά και θα εντοπίσει ως χώρο την Ανατολική Μεσόγειο. Ακόμη και μέχρι σήμερα αναρτώνται ωοειδή ή σφαιροειδή διακοσμητικά σε εκκλησίες και τζαμιά, ιδίως στην Μέση Ανατολή και εδώ όμως μπορούμε να τα δούμε ενσωματωμένα στην αλυσίδα των καντηλιών του τέμπλου ή σε παλαιούς μπρούτζινους πολυελαίους εκκλησιών ή σε Καθολικά του Αγίου όρους κλπ, ενώ κεραμικά σφαιρίδια Ιζνίκ σώζονται σε μεγάλους αριθμούς.

    Άρα το στολισμένο δέντρο δεν έχει κάποια ευθεία θρησκευτική σημασία κλπ, παρά μόνο εμμέσως, στο βαθμό που σηματοδοτεί την επίσημη παρουσία του Βασιλέως και εν προκειμένω του Βασιλέως-Χριστού.
    (μη λησμονούμε τον αυτό συμβολισμό του Χρυσού από τα δώρα των Μάγων).

    Πολlά άλλα μπορεί να συμπληρώσει κανείς επ΄ αυτού αλλά νομίζω ότι είναι σαφές

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.