Είδαν από το περισκόπιο τη βύθιση του «Διαμαντή»

Η περιπέτεια των θαλασσινών από τις Οινούσσες που βρέθηκαν με το πλοίο τους στο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Είδαν από το περισκόπιο τη βύθιση του «Διαμαντή»
Το γερμανικό υποβρύχιο προτού ρίξει τις τορπίλες διέσωσε τους Έλληνες ναυτικούς και στη συνέχεια τους μετέφερε με ασφάλεια στις ιρλανδικές ακτές!


ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΡΑΔΕΛΗΣ svradelis@dolnet.gr

Ο Βαγγέλης Αγγελάκος (δεύτερος από δεξιά) και απόγονοι μελών του ελληνικού πληρώματος βρέθηκαν στο Βέντρι για να παραστούν στην τοποθέτηση αναμνηστικής πλάκας για ένα γεγονός που από το ιρλανδικό και τον βρετανικό Τύπο περιγράφηκε ως «πράξη ιπποτισμού στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου»
Εβδομήντα χρόνια πριν, το ατμόπλοιο «Διαμαντής» ήταν το πρώτο ελληνικό πλοίο που βυθίστηκε στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όσα ακολούθησαν τότε έγιναν πρωτοσέλιδο στα μεγαλύτερα έντυπα της εποχής και σήμερα τα θυμίζει μια επιτύμβια αναμνηστική στήλη στην Ιρλανδία.

Στις 3 Οκτωβρίου του 1939 το εμπορικό ατμόπλοιο «Διαμαντής», ιδιοκτησία της οικογένειας Πατέρα από τις Οινούσσες, έπλεε ανοικτά των βρετανικών ακτών. Είχε φορτώσει 7.500 τόνους μαγγάνιο από το Φρίταουν της Σιέρα Λεόνε και κατευθυνόταν στο Μπάροου Ίνφερνες, βόρεια του Λίβερπουλ. «Το “Διαμαντής” βρισκόταν 60 μίλια ανοικτά των ακτών και μόλις είχε περάσει το Λαντς Εντ, το πιο δυτικό άκρο της Βρετανίας. Στην ίδια περιοχή όμως βρισκόταν σε περιπολία και με σκοπό να βυθίσει συμμαχικά πλοία το γερμανικό υποβρύχιο U-35. Έναν μήνα πριν η Αγγλία είχε κηρύξει τον πόλεμο στη Γερμανία και τα υποβρύχια των ναζί είχαν αναλάβει δράση», διηγείται ο κ. Βαγγέλης Αγγελάκος, δήμαρχος Οινουσσών και ανιψιός του υποπλοίαρχου του «Διαμαντή» Ζαννή Λαιμού.

Όπως του είχε διηγηθεί ο θείος του, οι Γερμανοί έκαναν σήματα πως επρόκειτο να τορπιλίσουν το πλοίο, διότι μετέφερε πρώτη ύλη για τη πολεμική βιομηχανία της Αγγλίας. Ζήτησαν μάλιστα από τον καπετάνιο Πανάγο Πατέρα να μη στείλει SΟS γιατί στην περιοχή περιπολούσε και το βρετανικό ναυτικό. Ο Γερμανός καπετάνιος Βέρνερ Λοτ γνωστοποίησε στον Έλληνα καπετάνιο πως θα βύθιζε το πλοίο, όμως θα περισυνέλεγε το πλήρωμά του.

«Ήταν απόγευμα αλλά στην περιοχή είχε πολύ πούσι, η ορατότητα ήταν μικρή και η θάλασσα πολύ φουρτουνιασμένη. Το υποβρύχιο ανέβηκε στην επιφάνεια και με το κανονάκι του έριξε μερικές προειδοποιητικές βολές για να δείξει πως δεν αστειεύεται. Τα 28 μέλη του πληρώματος, όλοι τους Έλληνες, μπήκαν στις βάρκες του “Διαμαντή” κι έφτασαν στο υποβρύχιο», περιγράφει ο κ. Αγγελάκος.

«Στους Έλληνες προσφέραμε φαγητό, τσιγάρα, κουβέρτες και μέρος για να κοιμηθούν», θυμάται o 92χρονος σήμερα Βίλι Γιάκομπ, ένας από τους τρεις Γερμανούς ναύτες του U-35, από τους συνολικά 42, που βρίσκονται εν ζωή. Το καλοκαίρι μάλιστα ο Γιάκομπ ετοιμάζεται να επισκεφθεί τις Οινούσσες για να γνωρίσει από κοντά τους απογόνους των Ελλήνων ναυτικών.

Το SΟS. Το πρώτο που ρώτησε ο Λοτ τον Πατέρα ήταν αν είχε στείλει SΟS. Εκείνος δεν μπόρεσε να το αρνηθεί, αλλά και οι Γερμανοί είχαν πιάσει το μήνυμα στον δικό τους ασύρματο. «Δεν ήταν καλό αυτό που έκανες. Τώρα όλα τα αγγλικά αεροπλάνα θα μας ψάχνουν», του απάντησε ο Γερμανός καπετάνιος, αλλά τον διαβεβαίωσε πως δεν επρόκειτο να αλλάξει γνώμη και θα έσωζε τους Έλληνες. Λίγο αργότερα κάλεσε τον Πανάγο Πατέρα να δει από το περισκόπιο τη βύθιση του «Διαμαντή» με τρεις τορπίλες. «Το πλοίο τυλίχτηκε στις φλόγες. Ακούστηκαν 3-4 εκρήξεις και άρχισε να βυθίζεται», διηγιόταν ο υποπλοίαρχος Ζαννής Λαιμός. Έτσι, το «Διαμαντής» έγινε ιστορικά το πρώτο ελληνικό πλοίο που βυθίστηκε στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι 28 Έλληνες ναυτικοί, οι περισσότεροι από τις Οινούσσες, πέρασαν 36 ώρες μέσα στο γερμανικό υποβρύχιο. «Όταν επέστρεψαν στο νησί, κανένας τους δεν είχε να πει κάτι το αρνητικό για τους Γερμανούς. Όλοι έλεγαν πόσο καλά τους είχαν φερθεί, αν και επισήμαναν πως τότε Ελλάδα και Γερμανία δεν είχαν εμπλακεί σε μεταξύ τους πόλεμο. Ο θείος μου μάλιστα κάθε φορά που διηγιόταν την ιστορία, μου έλεγε “οι Γερμανοί μάς έσωσαν τις ζωές μας”», θυ μάται ο κ. Αγγελάκος. Στην Ιρλανδία. Τις βραδινές ώρες της 4ης Οκτωβρίου 1939 το υποβρύχιο προσέγγισε τις δυτικές ακτές της Ιρλανδίας, που ήταν ουδέτερη χώρα. «Το U-35 έφτασε στον κόλπο του Βέντρι, ένα μικρό ψαροχώρι, για να αποβιβάσει τους Έλληνες. Επειδή η βάρκα του υποβρυχίου χωρούσε μόλις 4 άτομα, κάναμε συνολικά 7 δρομολόγια για να φτάσουν όλοι με ασφάλεια στην ακτή», θυμάται ο Χανς Τίμε, ένας ακόμη επιζών του γερμανικού υποβρυχίου. Είκοσι χρόνων τότε με την ειδικότητα του ναύτη, ο Τίμε είχε αναλάβει να μεταφέρει τους Έλληνες στην ακτή. «Το πλήρωμά μας και οι Έλληνες χαιρετηθήκαμε και κάποιοι ευχήθηκαν στους άλλους καλή τύχη», είπε ο 90χρονος σήμερα Τίμε στον Βαγγέλη Αγγελάκο, που έψαξε να βρει τους επιζώντες του μοναδικού περιστατικού στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου. Από το ελληνικό πλήρωμα μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί κάποιος εν ζωή.

«Ήμουν η πρώτη που είδα τους Έλληνες. Ήταν όλοι μαζί, σε μια ομάδα, και βρέθηκαν στα χωράφια του πατέρα μου. Αμέσως έτρεξα να ζητήσω βοήθεια», λέει η 80χρονη σήμερα Αϊλίν Κλίρι. Στο Βέντρι στήθηκε μια μικρή επιχείρηση για τους Έλληνες από όλους τους κατοίκους. «Το χωριό μάζεψε γάλα, ψωμί, κουβέρτες και ό,τι άλλο είχαμε. Βρήκαμε και μέρος για να κοιμηθούνε», διηγήθηκε η Κλίρι στους 7 απογόνους του ελληνικού πληρώματος, οι οποίοι βρέθηκαν στο Βέντρι για να παραστούν στην τοποθέτηση αναμνηστικής πλάκας για ένα γεγονός που από τον ιρλανδικό και τον βρετανικό Τύπο περιγράφηκε ως «πράξη ιπποτισμού στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου».

Θρήνος στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα η είδηση για τη βύθιση του «Διαμαντή» σκόρπισε αρχικά το πένθος. «Αύτανδρο βυθίστηκε το “Διαμαντής” με τους 28 ναυτικούς του», διατυμπάνιζαν την επόμενη οι εφημεριδοπώλες, και οι οικογένειες των ναυτικών είχαν πέσει σε θρήνο», λέει ο κ. Αγγελάκος, και περιγράφει τη στιγμή που ο καπετάνιος Πανάγος Πατέρας τηλεφώνησε στον αδελφό του Γιάννη στο Λονδίνο. «Στην αρχή ο Γιάννης δεν πίστευε πως ο αδελφός του ήταν αυτός που του μιλούσε, αφού τον θεωρούσε νεκρό. Ο Πανάγος το πρώτο που ρώτησε, αφού του είπε να ειδοποιήσει πως είναι καλά, ήταν αν το πλοίο τους ήταν ασφαλισμένο για καλά λεφτά». Όταν οι επιζώντες έφτασαν στα νησιά, τους στήθηκε μεγάλη γιορτή. Λίγες μέρες αργότερα σχεδόν όλοι τους μπαρκάρισαν με άλλα πλοία, «αφού αυτή ήταν η ζωή τους», συμπληρώνει ο κ. Αγγελάκος.


«Ο καπετάνιος μας είχε ανθρωπιά»

«Θα μπορούσαμε να το βυθίσουμε το πλοίο μαζί με το πλήρωμά του. Αλλά θα πρέπει μια τέτοια πράξη να την αντέχει η συνείδησή σου. Ο καπετάνιος μας είχε ανθρωπιά. Αλλά μην ξεχνάτε επίσης ότι εκείνη την περίοδο του πολέμου δεν είχαμε φτάσει ακόμη στα άκρα». Αυτό υποστηρίζει ο Γκέρχαρντ Φράιερ, ο τρίτος από τους Γερμανούς επιζώντες, που θυμάται, όπως λέει, «σαν να ήταν χθες το τι έγινε στις 3 Οκτωβρίου 1939».


Εξώφυλλο στο «Life»!
Είναι χαρακτηριστικό πως στις 16 Οκτωβρίου και ενώ η ιστορία της διάσωσης είχε κάνει τον γύρο του κόσμου, το κορυφαίο αμερικανικό περιοδικό «Life» έκανε εξώφυλλό του το U 35 και αφιέρωσε πολυσέλιδο ρεπορτάζ για τη διάσωση του ελληνικού πληρώματος. Μεγάλη αμερικανική εταιρεία παρασκευής τσιχλών που πρόσφερε ως δώρο μια σειρά με εικόνες για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κυκλοφόρησε σε χιλιάδες αντίτυπα μια μικρογραφία από τη διάσωση των Ελλήνων ναυτικών, η οποία αναπαραστάθηκε και σε ζωγραφικούς πίνακες.


Η μοίρα τούς το ανταπέδωσε
Η ιστορία του U 35 είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η διάσωση των μελών τού «Διαμαντής» χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τη γερμανική προπαγάνδα που προσπάθησε να περάσει το μήνυμα πως οι ναζί διαθέτουν ξεχωριστό ήθος. Μέλη του πληρώματός του τιμήθηκαν από τον αρχηγό του Στόλου και η ιστορία της διάσωσης του ελληνικού πληρώματος δημοσιεύθηκε σε πολλές εφημερίδες της εποχής. Στο αμέσως επόμενο ταξίδι, το U 35 εκτελούσε περιπολία ανοικτά της Νορβηγίας, αλλά στις 29 Νοεμβρίου 1939 εντοπίσθηκε από το αντιτορπιλικό «Ίκαρος» του βρετανικού ναυτικού. Ύστερα από τρίωρη καταδίωξη το υποβρύχιο βυθίστηκε, αλλά όλο του το πλήρωμα διασώθηκε από τους ναύτες τού επίσης βρετανικού αντιτορπιλικού «Κίνγκστον». Με τους Βρετανούς ναύτες του «Κίνγκστον», οι ναύτες του U 35 είχαν περάσει αρκετές ημέρες στο λιμάνι του Κάντιθ στην Ισπανία, όπου τα δύο πλοία βρέθηκαν εκεί για διαφορετικό λόγο κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο. «Παιδιά, βρισκόμαστε σε πόλεμο. Ας είμαστε πιο εγκρατείς στις φιλοφρονήσεις μας», λέγεται πως είπε ο κυβερνήτης του βρετανικού πλοίου και μετέπειτα αντιβασιλέας των Ινδιών, λόρδος Μάουντμπατεν. Οι Γερμανοί ναυτικοί πέρασαν επτά χρόνια κρατούμενοι σε στρατόπεδο, ενώ μέχρι την απελευθέρωσή τους ο ένας είχε παντρευτεί με Βρετανίδα.


Το έγκλημα με τον «Πηλέα»

Η ιστορία του «Πηλέα», που τορπιλίστηκε στις 13 Μαρτίου 1944 στον Ατλαντικό Ωκεανό από το γερμανικό υποβρύχιο U-852 ήταν ο αντίποδας του καλού U 35. Ο κυβερνήτης του U852 Έρικ Βίλχεμ διέταξε την εν ψυχρώ εκτέλεση των Ελλήνων ναυαγών με χειροβομβίδες. Από τα 40 μέλη του πληρώματος διασώθηκαν μόνον τα τρία, τα οποία περισυνελέγησαν ύστερα από 36 ημέρες, πάνω σε μια σχεδία.
ΝΕΑ