Πού «πάσχει» η προσφυγή των Σκοπίων στη Χάγη

Ο πρωθυπουργός της πΓΔΜ Νίκολα Γκρούεφσκι, ο οποίος προσέφυγε κατά της Ελλάδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για παραβίαση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995

Η ενέργεια του πρωθυπουργού της πΓΔΜ να φθάσει ως το Διεθνές Δικαστήριο μεταβάλλει το σκηνικό των διαπραγματεύσεων για το όνομα
Τα νομικά επιχειρήματα με τα οποία θα αντικρούσει η Αθήνα τις αιτιάσεις των Σκοπιανών

ΑΓΓ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

Η απόφαση του σκοπιανού πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι να προσφύγει ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κατά της Ελλάδος για παραβίαση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995 (κατηγορώντας την για άσκηση βέτο στην ένταξή της στο ΝΑΤΟ) μεταβάλλει εκ των πραγμάτων το σκηνικό στις διαπραγματεύσεις για την ονομασία. Το υπουργείο Εξωτερικών υποστηρίζει ότι ο κ. Γκρούεφσκι έχει εσωτερικά πολιτικά κίνητρα. Η στόχευσή του όμως δεν είναι μόνον αυτή. Αξιόπιστες διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι ο κ. Γκρούεφσκι επιδιώκει να...αυξήσει για την Ελλάδα το κόστος της παρεμπόδισης ένταξης της χώρας του τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ. Γι' αυτό και τα Σκόπια επιμένουν ότι η προσφυγή δεν συνιστά εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις για την ονομασία. Με αυτόν τον τρόπο φέρεται να επιδιώκει δύο πράγματα. Πρώτον, να καταδικαστεί η Ελλάδα, κάτι που θεωρεί ότι θα επηρεάσει προς όφελός του τις διαπραγματεύσεις. Δεύτερον, να ανοίξει ο δρόμος προς τους ευρωατλαντικούς θεσμούς.

Η Αθήνα αποφάσισε να «σηκώσει το γάντι» και να πάει στη Χάγη. Θεωρεί ότι διαθέτει τα νομικά επιχειρήματα για να αντικρούσει την προσφυγή. Αυτά αφορούν, μεταξύ άλλων, τη σωρεία παραβιάσεων από τα Σκόπια προβλέψεων της Συμφωνίας σχετικά με την αποφυγή εχθρικών ενεργειών και προπαγάνδας (π.χ., δηλώσεις για μακεδονική μειονότητα). Ηδη έχουν ξεκινήσει πυρετώδεις συσκέψεις στο υπουργείο Εξωτερικών, σε απόλυτη συνεργασία με το Μέγαρο Μαξίμου, προκειμένου να συσταθεί η ομάδα που θα αναλάβει την υπεράσπιση. Η κυρία Ντόρα Μπακογιάννη φέρεται επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, να έχει επικοινωνήσει με διακεκριμένους νομικούς.

Η διαδικασία ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου έχει συγκεκριμένα βήματα. Η 14σέλιδη προσφυγή των Σκοπίων κατετέθη στο δικαστήριο στις 13 Νοεμβρίου. Εγκυροι νομικοί κύκλοι, με τους οποίους επικοινώνησε «Το Βήμα», επισημαίνουν ότι στο επόμενο στάδιο το δικαστήριο θα καλέσει ενώπιόν του τις δύο πλευρές προκειμένου να οριστούν οι ημερομηνίες για την υποβολή των υπομνημάτων τους. Επειδή έχουν αλλάξει πέντε από τα συνολικά 15 μέλη του σώματος, το δικαστήριο δεν προβλέπεται να συγκληθεί σε σώμα πριν από τον Φεβρουάριο, εκλέγοντας και νέο πρόεδρο. Στη Χάγη, οι δύο πλευρές μπορούν να ζητήσουν ως και έναν χρόνο προθεσμία η καθεμία για την υποβολή των υπομνημάτων τους.

Στο τραπέζι έχουν πέσει διάφορες ιδέες για τη γραμμή άμυνας που θα ακολουθήσει η Ελλάδα. Νομικοί κύκλοι συμφωνούν ότι αυτή «αφορά ζητήματα ουσίας και δικαιοδοσίας». Αναφορικά με το μείζον νομικό επιχείρημα των Σκοπίων ότι η Ελλάδα άσκησε βέτο στην ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, επισημαίνουν ότι «στο Βουκουρέστι δεν έγινε καν συζήτηση για βέτο», καθώς η απόφαση της Συμμαχίας ήταν ομόφωνη. Για τον λόγο αυτόν η σχετική διατύπωση στη σκοπιανή προσφυγή είναι πολύ προσεκτική. Κάνει λόγο για αντίθεση της Ελλάδος, «η οποία ισοδυναμεί με βέτο».

Πράγματι, το ανακοινωθέν της Συνόδου, στην παράγραφο 20, επισημαίνει ότι «στο πλαίσιο του ΟΗΕ, πολλοί δρώντες εργάστηκαν σκληρά για την επίλυση του θέματος της ονομασίας, αλλά η Συμμαχία σημειώνει με λύπη ότι αυτές οι συνομιλίες δεν παρήγαγαν επιτυχές αποτέλεσμα. Επομένως, συμφωνούμε ότι η πρόσκληση προς την πΓΔΜ θα απευθυνθεί όταν φθάσουμε σε μια αμοιβαία αποδεκτή λύση στο θέμα του ονόματος».

Η Ελλάδα θα μπορούσε να παραδεχθεί ότι όντως εξέφρασε την αντίρρησή της στην ένταξη των Σκοπίων «ακριβώς επειδή αυτά έχουν αναλάβει μια μείζονα υποχρέωση βάσει της Ενδιάμεσης Συμφωνίας για την εκπλήρωση της οποίας δεν έχουν κάνει το παραμικρό ουσιαστικό βήμα: την εξεύρεση αμοιβαίας αποδεκτής ονομασίας». Και οι αντιρρήσεις της ελληνικής πλευράς αποτελούν «αντίμετρα, που συνιστούν μεν πράξη κατά παράβαση κανόνα, αλλά παράλληλα συνιστούν κανόνα εθιμικού δικαίου και λαμβάνονται με σκοπό ένα γενικότερο καλό».

Τα Σκόπια επισημαίνουν ότι η Αθήνα δεν προέβαλε στο παρελθόν αντιρρήσεις στην ένταξή τους σε άλλους διεθνείς οργανισμούς αλλά και στο πρόγραμμα «Συνεργασία για την Ειρήνη» (PfP) του ΝΑΤΟ. Για το τελευταίο μάλιστα ισχυρίζονται ότι η ένταξη έγινε με το προσωρινό όνομα FYROM. Αυτό όμως που γεννά τουλάχιστον αμφιβολίες για τις προθέσεις των Σκοπίων είναι ότι η σχετική αίτηση (με ημερομηνία 15 Νοεμβρίου 1995, την οποία έχει στη διάθεσή του «Το Βήμα») έγινε από τον σημερινό πρόεδρο και τότε πρωθυπουργό Μπράνκο Τσερβενκόφσκι, ο οποίος την υπογράφει ως «πρόεδρος της κυβερνήσεως της Δημοκρατίας της Μακεδονίας (!)». Η αποδοχή των Σκοπίων έγινε τελικά με βάση το προσωρινό όνομα FYROM. Η σχετική πρακτική της γειτονικής χώρας, να αμφισβητεί το προσωρινό όνομα και να επιδιώκει να επιβάλει το συνταγματικό, έχει επαναληφθεί πολλές φορές, με αποκορύφωμα την περυσινή εμφάνιση του προέδρου Τσερβενκόφσκι στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Τότε ο συμπατριώτης του πρόεδρος της ΓΣ Σερτζάν Κερίμ τον προσφώνησε ως «πρόεδρο της Δημοκρατίας της Μακεδονίας».

Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Συμφωνία, το Διεθνές Δικαστήριο έχει δικαιοδοσία επί όλων των διαφορών μεταξύ Ελλάδος και πΓΔΜ, πλην του ζητήματος της ονομασίας. Η σκοπιανή πλευρά προσπαθεί να αποσυνδέσει την προσφυγή από τις διαπραγματεύσεις, αλλά η ελληνική πλευρά ίσως να έβγαινε κερδισμένη υποστηρίζοντας ότι «όλα έχουν να κάνουν με το όνομα». Διότι, αν λυθεί αυτή η εκκρεμότητα, η κατάσταση θα βελτιωθεί.

Δεν πρέπει, τέλος, να αγνοείται ότι το Διεθνές Δικαστήριο είναι όργανο που, σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις, «αποφασίζει και με πολιτικά κριτήρια. Τείνει να μοιράζει τη διαφορά». Επίσης, «ο ρόλος του προέδρου είναι πολύ σημαντικός, καθώς φτιάχνει το σκηνικό». Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένες εκτιμήσεις, το Δικαστήριο ενδέχεται να «αγοράσει χρόνο» ώστε οι δύο πλευρές να βρουν μία λύση στο θέμα της ονομασίας. Και η πιθανότητα να αποφανθεί ότι δεν έχει δικαιοδοσία στη συγκεκριμένη υπόθεση «δεν μπορεί να αποκλειστεί».
Το ΒΗΜΑ